Σε μια κουρδική εκδοχή του ευρέως ποικίλου μύθου, πριν από αρκετές χιλιάδες χρόνια υπήρχε ένας αρχαίος τύραννος ονόματι Ζαχάκ με δύο φίδια να φύτρωναν από τους ώμους του, ο οποίος τρομοκρατούσε το Ανατολικό Κουρδιστάν (βορειοδυτικό Ιράν) για 1.000 χρόνια. Για να συνεχίσει να ζει, απαιτούσε καθημερινή τροφή με τη μορφή εγκεφάλου, δύο νεαρών ανδρών την ημέρα. Εν αγνοία τους, ωστόσο, οι μάγειρες του παλατιού έσωναν έναν από τους άνδρες κάθε φορά και ανακάτευαν τον άλλο εγκέφαλο με αυτόν ενός προβάτου, ενώ έλεγαν στον επιζώντα να διαφύγει στα βουνά Ζαγκρός του Κουρδιστάν.

Τελικά, ένας σιδεράς ονόματι Κάουα - αναζητώντας ελευθερία και εκδίκηση για τους γιους του που τους είχε ήδη φάει ο Ζαχάκ - εκπαίδευσε αυτούς τους επιζώντες του βουνού (τους αρχικούς Κούρδους) σε στρατό και εισέβαλε στο παλάτι του Ζαχάκ, κόβοντας τα κεφάλια των φιδιών και σκοτώνοντας τον τυραννικό βασιλιά με ένα σφυρί που είχε φτιάξει. Για να αναγγείλουν αυτή τη νίκη και την άρση του σκότους που έφερε μια ανθισμένη άνοιξη, μια μεγάλη φωτιά άναψε στην κορυφή ενός βουνού για να καταλάβουν οι άνθρωποι της αρχαίας Μεσοποταμίας ότι ήταν πλέον ελεύθεροι.

Ως αποτέλεσμα, οι φωτιές είναι πλέον ένα σύγχρονο κεντρικό μοτίβο στα κουρδικά φεστιβάλ του Νεβρόζ, όπου άνδρες και γυναίκες συχνά πηδούν εναλλάξ πάνω από τις φλόγες.

Ωστόσο, για να κατανοήσετε πλήρως γιατί η φωτιά και το Νεβρόζ έχουν τέτοια τρέχουσα πολιτική σημασία μεταξύ πολλών Κούρδων στο κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα, πρέπει να εξετάσετε τις τελευταίες δεκαετίες και τις θυσιαστικές ενέργειες του PKK στη μάχη τους ενάντια στην τουρκική καταπίεση.

PKK Ανάσταση μέσα από τη φωτιά

Ως μέρος του ένοπλου κουρδικού απελευθερωτικού αγώνα στο κατεχόμενο Βόρειο Κουρδιστάν (νοτιοανατολική Τουρκία) που ξεκίνησε το 1978, το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) χρησιμοποίησε αυτή την ιστορία του Νεβρόζ και επανενεργοποίησε το φεστιβάλ ως συμβολική ημέρα αντίστασης. Κεντρική θέση σε εκείνον τον σύγχρονο μύθο είχε η ιδέα της φωτιάς στο Νεβρόζ.

Αυτές οι δύο μεταβλητές μπήκαν περίφημα στην κουρδική συλλογική συνείδηση κατά τις σκοτεινές μέρες των αρχών της δεκαετίας του 1980, όταν δεκάδες χιλιάδες Κούρδοι στην Τουρκία φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν, με πολλούς να εκτίουν ποινή στη διαβόητη Φυλακή Νο. 5 του Ντιγιαρμπακίρ στο Άμεντ. Και ήταν αυτά τα στενά κελιά φυλακών και οι θάλαμοι βασανιστηρίων μολυσμένα από αρουραίους που έγιναν ο κύριος τόπος του πρώιμου κουρδικού πολιτικού ακτιβισμού και της θυσίας.

Για να διαμαρτυρηθούν ενάντια σε αυτά τα ενδημικά βασανιστήρια, την καταπίεση και την παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους από την Τουρκία, οι κρατούμενοι του PKK οργάνωσαν απεργία πείνας τον Δεκέμβριο του 1980. Η αντίστασή τους συνεχίστηκε το 1981 και το 1982 και κορυφώθηκε με την αυτοκτονία του Μαζλούμ Ντογάν τη νύχτα του Νεβρόζ στις 21 Μαρτίου 1982, όπου πυρπόλησε το κελί του και κρεμάστηκε. Αυτή η πράξη αυταπάρνησης ακολούθησε την αυτοπυρπόληση τεσσάρων άλλων μελών του PKK: των Esref Anyik, Ferhat Kurtay, Necmi Oner και Mahmut Zengin στις 18 Μαΐου 1982, όπου τυλίχτηκαν σε εφημερίδες εμποτισμένες με βενζίνη και αυτοπυρπολήθηκαν. Όταν οι σύντροφοί τους του PKK προσπάθησαν να σβήσουν τις φλόγες αρνήθηκαν, επιμένοντας ότι επρόκειτο για «φωτιά ελευθερίας».

Σε όλες αυτές τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, η πράξη της καύσης θα πρέπει να θεωρείται ως μια υπολογισμένη πράξη επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, μια απελπισμένη κραυγή του συλλογικού πόνου ενός λαού που αγνοείται.

Σε μια κατάσταση όπου το τουρκικό κράτος είχε ήδη καταστρέψει χιλιάδες κουρδικά χωριά και έλεγχε όλα τα μέσα ενημέρωσης - ενώ συλλάμβανε ή δολοφονούσε οποιονδήποτε δημοσιογράφο προσπαθούσε να κάνει ρεπορτάζ για τα τάγματα θανάτου και την καταπίεση που αντιμετώπιζαν οι Κούρδοι - το να αυτοπυρποληθεί κανείς φαινόταν σαν ένας τρόπος να εξαγνιστεί και η αξιοπρέπεια του ατόμου και η ανάκτηση της αυτοεξυπηρέτησής του μέσα στην απόγνωση, προβάλλοντας παράλληλα ένα μήνυμα αντίστασης στο ευρύτερο κοινό το οποίο είναι αδύνατο να αγνοηθεί.