Τα "Σεπτεμβριανά”, όμως έμειναν στη μνήμη, ξέσπασαν στο φόντο των τότε διεργασιών για το Κυπριακό και είχαν ως θλιβερό απολογισμό την καταστροφή 73 ελληνορθόδοξων εκκλησιών της Πόλης (από τις περίπου 80), οκτώ αγιασμάτων, δύο μοναστηριών και 5.538 οικιών και καταστημάτων (εκ των οποίων 3.584 ανήκαν σε Έλληνες), ενώ καταγράφηκαν και φόνοι, καθώς και 60 βιασμοί, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο Παϊλάν, υποσημειώνοντας ότι η πραγματικότητα υπήρξε οπωσδήποτε χειρότερη όσων καταγράφηκαν επισήμως.

Ο βουλευτής του HDP σημειώνει ότι οι αυτουργοί του πογκρόμ όχι μόνο δεν διώχθηκαν ποτέ αλλά και προήχθησαν σε κυβερνητικές θέσεις. Και προσθέτει: "Μολονότι 66 χρόνια έχουν περάσει αφότου διαπράχθηκε στη χώρα μας αυτό το μεγάλο έγκλημα, το τουρκικό κοινοβούλιο δεν έχει κάνει κάποιο βήμα για να αποκαλύψει τους δράστες”, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη έστω και καθυστερημένα.

"Για να εξασφαλίσουμε ίσα δικαιώματα μεταξύ των πολιτών και να οικοδομήσουμε ένα μέλλον απαλλαγμένο από το μίσος και τις διακρίσεις, αλλά και για να διαφυλάξουμε την κοινωνική ειρήνη, το αίσχος αυτό που διαπράχθηκε εναντίον αρχαίων λαών της χώρας πρέπει να αντιμετωπισθεί” σημειώνεται χαρακτηριστικά στην επιστολή Παϊλάν προς την Εθνοσυνέλευση.

Το γεγονός ότι το ίδιο το κόμμα του Παϊλάν βρίσκεται ουσιαστικά υπό διωγμόν, με εκκρεμή δικαστική έρευνα για την απαγόρευση λειτουργίας του, δεν είναι ασφαλώς τυχαίο. Ούτε οι υπαινιγμοί του Παϊλάν για το τουρκικό "βαθύ κράτος” (ειδικότερα τη συνδεδεμένη με τη Gladio Διευθύνση Ειδικών Επιχειρήσεων) ως διοργανωτή του πογκρόμ του 1955. Δεν πρόκειται για ζήτημα ελληνο-τουρκικών σχέσεων (απλώς), αλλά αυτοσυνειδησίας της ίδιας της Τουρκίας και απαλλαγής της από τις σκοτεινές κηδεμονίες του παρελθόντος.

Πηγή: Capital.gr