Γράφει η Meghan Bodette

Το άρθρο 90 του τουρκικού Συντάγματος ορίζει ότι οι συνθήκες έχουν ισχύ νόμου μόλις επικυρωθούν, καθιστώντας τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ νομικά δεσμευτικές. Ωστόσο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεώρησε ότι η δήλωση πως η κυβέρνησή του πρέπει να ενεργήσει «σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις και τους εσωτερικούς νόμους της Τουρκίας» αποτελεί αιτία για να απειλήσει με απέλαση τον Αμερικανό πρεσβευτή.

Το περιστατικό πυροδότησε συζήτηση για το βαθμό στον οποίο το κράτος δικαίου έχει επιδεινωθεί στην Τουρκία. Η δήλωση ήρθε μόλις μήνες αφότου η κυβέρνηση του Ερντογάν εγκατέλειψε μια διεθνή συνθήκη κατά της ενδοοικογενειακής βίας, σε μια προσπάθεια να στηρίξει τους περιθωριακούς ισλαμιστές συντηρητικούς, τιμωρώντας γυναίκες και παιδιά. Οι ΗΠΑ επέκριναν και αυτή την απόφαση, χαρακτηρίζοντας την κίνηση της Τουρκίας «ξαφνική και αδικαιολόγητη» και «απογοητευτικό βήμα προς τα πίσω».

Ωστόσο, οι κατάφωρες απορρίψεις συνθηκών και δικαστικών αποφάσεων δεν αποτελούν την πρώτη φορά που η τουρκική κυβέρνηση παραβιάζει ανοιχτά το εσωτερικό δίκαιο και τις διεθνείς συμφωνίες για να διώκει τους πολιτικούς της αντιπάλους.

Στην πραγματικότητα, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν έναν τεράστιο ρόλο στο να επιτρέψουν ένα από τα πιο μακροχρόνια και πιο κραυγαλέα παραδείγματα αυτής της συμπεριφοράς: τη κακομεταχείριση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του φυλακισμένου ιδρυτή του PKK που θεωρείται ηγέτης και πολιτικός εκπρόσωπος από εκατομμύρια Κούρδους σε όλο τον κόσμο.

Μέρες μετά την απαγωγή του Οτσαλάν στο Ναϊρόμπι της Κένυας, τον Φεβρουάριο του 1999, οι αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχθηκαν στους New York Times ότι είχαν διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη σύλληψή του. «Εμείς ως κυβέρνηση προσπαθήσαμε να μάθουμε πού βρισκόταν, πού πήγαινε και πώς θα μπορούσαμε να τον φέρουμε στη δικαιοσύνη», δήλωσε στην εφημερίδα ένας ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Κλίντον.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Άντονι Μπλίνκεν – ο οποίος υπηρέτησε στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Κλίντον και σήμερα είναι υπουργός Εξωτερικών του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, – είπε στο CNN Turk ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αποφασισμένες να φέρουν τον Οτσαλάν στη δικαιοσύνη. Παρείχαμε όλη την απαραίτητη βοήθεια στην Τουρκία. Αλλά θέλαμε να έχει δημοκρατικά δικαιώματα, όπως όλοι οι άλλοι. Η απόφαση εκτελέστηκε με ανοιχτό και δίκαιο τρόπο».

Αυτό που ακολούθησε τη σύλληψη του Οτσαλάν, ωστόσο, δεν ήταν ούτε δίκαιο, ούτε δημοκρατικό, ούτε ανοιχτό, ούτε καθόλου δίκαιο.

Ο Οτσαλάν κατηγορήθηκε για «προδοσία» και πως προωθούσε την«απόσχιση» και, για αυτό, καταδικάστηκε αρχικά σε θάνατο. Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη το 2002, όταν η Τουρκία κατάργησε τη θανατική ποινή στο πλαίσιο των προσπαθειών ένταξής της στην ΕΕ.

Η δίκη του καταδικάστηκε παγκοσμίως ως άδικη. Το 1999, η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι «η δίκη κατά του Αμπντουλάχ Οτσαλάν παραβίαζε τόσο την εθνική νομοθεσία όσο και τα διεθνή πρότυπα» και ζήτησε πλήρη αμερόληπτη και ανεξάρτητη εκ νέου δίκη. Μια απόφαση του ΕΔΑΔ του 2005 έκρινε ότι η δίκη του δεν ήταν ανεξάρτητη ή αμερόληπτη, ότι δεν οδηγήθηκε αμέσως ενώπιον δικαστή και ότι η υπεράσπισή του δεν είχε αρκετό χρόνο για να προετοιμαστεί.

Οι δικηγόροι υπεράσπισης του Οτσαλάν αντιμετώπισαν απειλές θανάτου και φυλάκιση απλώς και μόνο επειδή έκαναν τη δουλειά τους. Δέχθηκαν επίθεση κατά τη διάρκεια της δίκης όταν πρότειναν να επιτραπεί στις οικογένειες των Κούρδων ανταρτών να μιλήσουν.

Μεταξύ 2005 και 2012, ξεκίνησαν περισσότερες από 100 ποινικές υποθέσεις εναντίον δικηγόρων που είχαν εκπροσωπήσει τον Οτσαλάν. Μια έρευνα του 2011 στόχευσε ταυτόχρονα 36 δικηγόρους του, κατηγορώντας τους ως «μέλη σε παράνομη οργάνωση» και «ως στελέχη παράνομης οργάνωσης» βάσει «στοιχείων» που περιελάμβαναν την επικοινωνία τους με τον πελάτη τους.

Για οκτώ χρόνια, από τις 27 Ιουλίου 2011 έως τις 6 Μαΐου 2019, είχε απαγορευθεί στον Οτσαλάν να συναντηθεί με τη νομική του ομάδα. Πάνω από 800 αιτήματα συνάντησης υποβλήθηκαν και απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Η πιο πρόσφατη συνάντησή του με τους δικηγόρους του πραγματοποιήθηκε στις 7 Αυγούστου 2019. Έκτοτε, δεκάδες αιτήματα συνάντησης έχουν απορριφθεί για άλλη μια φορά. Η τελευταία επαφή του Οτσαλάν με τον έξω κόσμο ήταν ένα σύντομο τηλεφώνημα με τον αδελφό του τον Μάρτιο του περασμένου έτους.

Μια έκθεση του 2018 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, η οποία είναι συνδεδεμένη με το Συμβούλιο της Ευρώπης, ανέφερε ότι «δεν μπορεί να κρίνει ως αξιόπιστες» τις δικαιολογίες που χρησιμοποιούν οι τουρκικές αρχές για να αρνηθούν τις νόμιμες και οικογενειακές επισκέψεις και ότι οι περιορισμοί στις νομικές του οι επισκέψεις «γίνονταν χωρίς καμία νομική βάση στο τουρκικό δίκαιο».

Στην ίδια έκθεση, η Επιτροπή κάλεσε τις τουρκικές αρχές «να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα –χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση– για να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι κρατούμενοι στις φυλακές Ιμραλί μπορούν, εάν το επιθυμούν, να δέχονται επισκέψεις από τους συγγενείς και τους δικηγόρους τους».

Πολιτικοί και ακτιβιστές που έχουν καταδικάσει τις σκληρές συνθήκες κράτησης στο Ιμραλί και έχουν λάβει ειρηνικά μέτρα για να διαμαρτυρηθούν γι' αυτές, έχουν επίσης αντιμετωπίσει ψευδείς κατηγορίες τρομοκρατίας. Μεταξύ αυτών είναι πολλά μέλη και υποστηρικτές του Δημοκρατικού Κόμματος του Λαού (HDP) – το οποίο τώρα αντιμετωπίζει το κλείσιμο λόγω της επιμονής του σε ειρηνική λύση της κουρδικής σύγκρουσης και της συμμετοχής σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που περιελάμβαναν συνομιλίες με τον Οτσαλάν.

Όπως και άλλα παραδείγματα υφέρποντος αυταρχισμού στην Τουρκία, τα μέτρα που λαμβάνονταν κάποτε αποκλειστικά ως μέρος των προσπαθειών του κράτους να συντρίψει την κουρδική αντίσταση εφαρμόζονται τώρα ενάντια και σε άλλες "πολιτικές απειλές" για το καθεστώς.

Ως εκ τούτου, υποστηρίζοντας την Τουρκία στη σύλληψη του Οτσαλάν και μη εκφράζοντας καμία αντίθεση στη μεταχείρισή του στα 23 χρόνια που έχουν περάσει από τότε, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βλάψει τις προσπάθειες για ειρηνική πολιτική λύση της κουρδικής σύγκρουσης και υποστηρίζουν την ίδια πολιτική περιφρόνηση για το κράτος δικαίου στην Τουρκία που τώρα ισχυρίζονται ότι επικρίνουν.

Η Meghan Bodette είναι ανεξάρτητη ερευνήτρια στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Επικεντρώνεται στην Τουρκία, τη Συρία και τις κουρδικές υποθέσεις με ιδιαίτερη έμφαση στα δικαιώματα των γυναικών. Τα έργα της έχουν εκδοθεί από το Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής του Κέντρου Wilson, το National Interest, το Newlines Institute και το North Press Agency. Μπορείτε να την ακολουθήσετε στο Twitter @_____mjb