• Του Κώστα Ράπτη

Στο ενδιάμεσο διάστημα, η οριστικοποίηση της συμφωνίας για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών (με τέσσερα πλοία να έχουν ήδη αποπλεύσει, έχοντας ως ενδιάμεσο σταθμό, κατά τα συμφωνηθέντα, την Κωνσταντινούπολη, όπου και επιθεωρούνται) ανέβασε τις διπλωματικές "μετοχές" του Ερντογάν, αποδεικνύοντας ότι η ιδιόμορφη ρωσοτουρκική "συνεργασία εν μέσω ανταγωνισμού" είναι ανθεκτική. Η αταίριαστη για χώρα του ΝΑΤΟ θέση ενδιαμέσου που έχει υιοθετήσει η Τουρκία στην ουκρανική κρίση γίνεται για τη Δύση κάτι που όχι απλώς θα πρέπει να ανεχθεί, αλλά δυνάμει και να αξιοποιήσει.

Το Σότσι είναι ονομαστό θέρετρο της Μαύρης Θάλασσας. Όμως η ατζέντα της συνάντησης Πούτιν-Ερντογάν αναγκαστικά περιλαμβάνει και τους άλλους δύο θαλάσσιους χώρους με τους οποίους αναπόσπαστα συνδέεται η Μαύρη Θάλασσα: την Ανατολική Μεσόγειο και την Κασπία. Και στο διμερές ραντεβού του Σότσι μοιάζει σαν να περιφέρεται ένας αθέατος τρίτος: οι Ηνωμένες Πολιτείες, που φρόντισαν να παρεμβληθούν δια της τηλεφωνικής συνομιλίας του Άντονι Μπλίνκεν με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου χθες, Πέμπτη.

Είναι γνωστό τι κυρίως επιδιώκει ο Ερντογάν από τη σημερινή συνάντηση: την απόσπαση της σιωπηρής συμφωνίας της Ρωσίας στην σχεδιαζόμενη και ήδη προαναγγελθείσα από τον ισχυρό άνδρα της Άγκυρας πέμπτη κατά σειρά τουρκική στρατιωτική επέμβαση στη βόρεια Συρία, με στόχο αυτή τη φορά τις ελεγχόμενες από την κουρδική πολιτοφυλακή του YPG (συριακής θυγατρικής του ΡΚΚ) πόλεις του Μάνμπιτζ και του Ταλ Ριφάατ.

Πρόκειται για την μεγάλη εκκρεμότητα που άφησε η τριμερής της Τεχεράνης, καθώς η ισχυρή αντίδραση κυρίως του Ιράν δεν άφησε αμφιβολίες σχετικά με το ευπρόσδεκτο ή μη μιας νέας τουρκικής επέμβασης στη βόρεια Συρία. Αλλά και η προώθηση προς βορράν το τελευταίο διάστημα των κυβερνητικών δυνάμεων της Δαμασκού οδηγεί σε παρόμοια συμπεράσματα. Η Μόσχα δεν θα ήθελε να φανεί ότι η απορρόφησή της από την ουκρανική της περιπέτεια την περισπά από τον καταλυτικό ρόλο που έχει εξασφαλίσει στο συριακό μέτωπο.

Αλλά οτιδήποτε δυσκολεύει και περιπλέκει τη σύμπραξη του YPG με τις αμερικανικές δυνάμεις που κατέχουν το (πετρελαιοπαραγωγό) ανατολικό τρίτο της συριακής επικράτειας έχει στα μάτια της Ρωσίας και τα πλεονεκτήματά του. Δεν χρειάζεται ασφαλώς μια δημόσια πολιτική υποστήριξη της τουρκικής επέμβασης (κάτι τέτοιο θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση προς την πολιτική υποστήριξης της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας), αλλά μια ορισμένη επιχειρησιακή αδράνεια των ρωσικών δυνάμεων επί του πεδίου θα ήταν αρκετή. Με ποιο αντάλλαγμα θα μπορούσε άραγε αυτή να εξασφαλιστεί;

Η εξασφάλιση ενεργειακών διευκολύνσεων εν μέσω τουρκικής οικονομικής κρίσης, σε προεκλογική χρονιά, είναι το πρώτο που σκέφτεται κανείς – και η ρωσική πλευρά σε μια χειρονομία καλής θέλησης, προχώρησε στην αποστολή εμβάσματος 5 δισ. δολαρίων για την συνέχιση της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού του Ακουγιού, από τις (τελούσες υπό δυτικές κυρώσεις) ρωσικές τράπεζες που χρηματοδοτούν το έργο. Αντίστοιχα η Τουρκία αναδεικνύεται σε πολύτιμο ενδιάμεσο σταθμό των ρωσικών εξαγωγών, κατά παράκαμψη των κυρώσεων.

Όμως τέτοιου τύπου διευκολύνσεις δεν εξαντλούν ασφαλώς την ρωσο-τουρκική διαπραγμάτευση.

Ούτως ή άλλως, στις τρεις εβδομάδες που πέρασαν από την τριμερή της Τεχεράνης, η ρωσο-τουρκική ατζέντα έχει βαρύνει περαιτέρω, με την αναζωπύρωση την Τετάρτη των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπου τρεις Αρμένιοι έχασαν τη ζωή τους σε "επιχείρηση εναντίον σαμποτέρ" του αζερικού στρατού.

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ονομάτισε το Αζερμπαϊτζάν ως υπεύθυνο για την νέα αυτή κρίση, ενώ σε δυσχερή θέση έρχεται η ρωσική διπλωματία στην προσπάθειά της να συμβιβάσει δύο μετασοβιετικές δημοκρατίες με τις οποίες διατηρεί φιλικές σχέσεις. Άλλωστε, ήταν η Ρωσία η οποία μεσολάβησε για τον τερματισμό του δεύτερου πολέμου του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020 και εγγυήθηκε την ασφάλεια του (συρρικνωμένου πλέον εδαφικά) αρμενικού θύλακα, αποστέλλοντας 2.000 στρατιώτες.

Σημειωτέον ότι εστία της έντασης υπήρξε ο διάδρομος του Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το Ιράν και διεκδικείται ως χώρος δημιουργίας ειδικής χερσαίας σύνδεσης της Τουρκίας με το Αζερμπαϊτζάν.

Το Μπακού έχει βεβαίως την πλήρη στήριξη του τουρκικού "αδελφού έθνους", η οποία επιπλέον, όπως έγινε σαφές στην τηλεφωνική επικοινωνία της 11ης Ιουλίου μεταξύ του Ερντογάν και του Αρμένιου πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν, εκβιάζει την πενόμενη Αρμενία να αποδεχθεί τα αζερικά τελεσίγραφα, αν επιθυμεί να υπάρξει άνοιγμα των τουρκο-αρμενικών συνόρων.

Και η δραστηριοποίηση της δυτικής διπλωματίας στην περιοχή του Καυκάσου είναι το τελευταίο διάστημα ιδιαίτερα έντονη. Άλλωστε και στην επικοινωνία του με τον Τσαβούσογλου ο Μπλίνκεν τόνισε ακριβώς την ετοιμότητα των ΗΠΑ να λειτουργήσουν μεσολαβητικά στην σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Το condominium (βασισμένο στην αλληλεξάρτηση που δημιουργεί η ρωσική υπεροπλία και ο τουρκικός έλεγχος των Στενών) που έχουν θεσπίσει η Ρωσία και η Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα, αποκλείοντας οποιονδήποτε τρίτο με την επίκληση της Σύμβαση του Μοντρέ, δεν παραγράφει τον ανταγωνισμό τους για την Κασπία και εκείθεν την Κεντρική Ασία, με πολιορκητικό κριό το Αζερμπαϊτζάν. Και σε αυτό το σχέδιο η Δύση έχει κάθε λόγο να στηρίξει την "απείθαρχη" Τουρκία.