Η Κουρδική επανάσταση της Δημοκρατίας του Αραράτ

Η Κουρδική επανάσταση της Δημοκρατίας του Αραράτ

Η Κουρδική επανάσταση της Δημοκρατίας του Αραράτ

Η Κουρδική επανάσταση της Δημοκρατίας του Αραράτ

Αρκετοί Κούρδοι διανοούμενοι και όσοι γλίτωσαν από την εξέγερση του 1925 βρήκαν καταφύγιο στο βουνό Άγρι (όρος Αραράτ). Εκεί υπήρχαν τέσσερις μεγάλες κουρδικές φυλές: Τζελαλί, Χασανάν, Τζιμπράν και Χαϊνταράν.

Το Άγρι έγινε κέντρο μιας νέας επανάστασης. Ο Ισάν Νουρί, πρώην λοχαγός του Τουρκικού στρατού ανέλαβε την στρατιωτική ηγεσία της επανάστασης και το 1929 εξέδωσε την εφημερίδα "Άγκρι". Παράλληλα οι Κούρδοι αγωνιστές που βρήκαν καταφύγιο στο Λίβανο, στη Συρία, στο Ιράκ και στην Αίγυπτο, ίδρυσαν τον Αύγουστο του 1927 τον Πατριωτικό Σύλλογο «Χοϊμπούν» στην πόλη Μπιχαμντούν (Bhemduh) του Λιβάνου. Οι επαναστάτες των βουνών ύψωσαν την κουρδική σημαία με τις τρείς οριζόντιες λωρίδες από πράσινο, άσπρο, κόκκινο και στην ενδιάμεση έγραφε «Χοϊμπούν». Ιδίως κατά μήκος της Τουρκοϊρανικής και Τουρκοϊρακινής μεθορίου, έχοντας και την συμπαράσταση των Άγγλων του Ιράκ και των Γάλλων της Συρίας. Στο ιδρυτικό συνέδριο του «Χοϊμπούν» συμμετείχε και ο Αρμένιος Βαχάν Παπαζιάν (Γκομς) σαν εκπρόσωπος της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας (Τασνακτσουτιούν).

Σαν βασικός σκοπός του «Χοϊμπούν» τέθηκε η απελευθέρωση του Κουρδιστάν και η εδραίωση της Κουρδο-Αρμενικής συνεργασίας, στην οποία το τουρκικό κράτος είχε καταφέρει να δημιουργήσει πολλά προβλήματα.

Οι σκοποί αυτοί γίνονται φανεροί και στα έγγραφα του τότε Γενικού Επιτελείου Στρατού της Τουρκίας. Από πλευράς των Αρμενίων, πολλοί απ' όσους πήραν μέρος είχαν προηγούμενα διωχθεί από τους Σοβιετικούς. Έτσι οι Τούρκοι προέβαλαν το θέμα και σαν αντισοβιετική ταυτόχρονα κίνηση.

Το 1928 ο Αρμένιος Αρντασές που μετέφερε πολεμοφόδια από την Ταυρίδα στην περιοχή Ιγκντίρ των Σοβιετοκουρδικών συνόρων, συνελήφθη από Ρωσικό απόσπασμα. Αρχικά τον μεταφέρουν στο Ερεβάν και στη συνέχεια τον εξοντώνουν.

Οι Τούρκοι ιστοριογράφοι χωρίζουν την καταστολή της εξέγερσης του Άγκρι σε τρία μέρη. Το πρώτο από 16 Μαΐου έως 17, Ιουλίου του 1926, το δεύτερο από 13 έως 20 Σεπτεμβρίου του 1927 και το τρίτο από 7 έως 14 Σεπτεμβρίου του 1930.

Οι εξεγερμένοι επαναστάτες δρούσαν σε υψόμετρο 3.000 μ. στην περιοχή του ψηλού όρους Αραράτ.

Στη προσπάθεια καταστολής της εξέγερσης, το Τουρκικό κράτος, αφού πρώτα πίεσε την Περσία με συνεχείς κατηγορίες για υποστήριξη του επαναστατικού κινήματος, μπόρεσε με την αναδιαμόρφωση της Τουρκοπερσικής μεθορίου να περικυκλώσει το όρος Αραράτ και έτσι να σβήσει η επανάσταση.

Σύμφωνα με τα έγγραφα του Τουρκικού επιτελείου ο αριθμός των επαναστατών κυμαινόταν μεταξύ 250 έως 3.000 ατόμων. Για παράδειγμα το 1929, σύμφωνα με τις Τουρκικές πηγές υπήρχαν 350 ιππείς και 120 πεζοί, τους οποίους κατηύθυνε ο Ισάν Νουρί και ο Αρμένιος Ζιλάν Μπέη.

Ανάμεσα στους επαναστάτες υπήρχαν και καλλιτέχνες Αρμένιοι καθώς και Νεστοριανοί. Οι Αρμένιοι είχαν εξασφαλίσει στους Κούρδους και δυνατότητα τηλεπικοινωνιών.

Τον Ιούλιο του 1930 άρχισε να δρα και Τουρκική αεροπορία, ενώ οι Τουρκικές διαταγές έλεγαν να μην χαθεί ούτε σπιθαμή εδάφους. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν τα μέσα επαγρύπνησης στις επίφοβες για την επέκταση της εξέγερσης περιοχές, ανατολικά του Ευφράτη και στην τουρκοπερσική μεθόριο. Τα χωριά στη περιοχή γύρω από το Αραράτ άδειασαν και εγκαταστάθηκαν στρατιώτες για να εμποδίσουν την επαφή των επαναστατών με το κουρδικό λαό.

Στις 4 Σεπτεμβρίου του 1930 αρχίζει η τελική επίθεση του Τουρκικού στρατού, ενώ στην βδομάδα από 7 έως 14 Σεπτεμβρίου γίνονται σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα σε Τούρκους και τους Κούρδους επαναστάτες αντάρτες. Μέσα σ' ένα ασφυκτικό κλοιό από Τουρκία, Σοβιετική Ένωση και Ιράν, η Κουρδική εξέγερση ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία.