• Βάσος Βασιλείου

Το συμπέρασμα συνάγεται από το γεγονός ότι τα 16 λείψανα που ήρθαν στην επιφάνεια κατόπιν εκσκαφών το 2011, καταδεικνύουν ότι υπήρχαν αγνοούμενοι οι οποίοι είχαν απαχθεί σε διαφορετικά σημεία και σε διαφορετικές ημερομηνίες, ίσως και με διαφορά μηνών, αλλά τα οστά τους βρέθηκαν μαζί. Τα 16 λείψανα βρέθηκαν σε 4-5 διαφορετικούς τάφους και ήταν θαμμένα ανά 3-4 και μόνο σε δύο τάφους βρέθηκε ένα λείψανο στον κάθε τάφο. Όταν άρχισαν οι ταυτοποιήσεις, οι οποίες διήρκεσαν μέχρι και πρόσφατα, προέκυψε ότι όντως άτομα τα οποία είχαν συλληφθεί σε διαφορετικές ημερομηνίες βρέθηκαν στον ίδιο τάφο.

Σχεδόν όλοι είχαν δεθεί με τα χέρια πίσω προτού εκτελεστούν. Από τα 16 λείψανα ταυτοποιήθηκαν τα 15 και το 16ο πιστεύεται ότι ανήκει σε Έλληνα υπήκοο. Η εκτίμηση αυτή αποδίδεται στο γεγονός ότι στο παλτό που φορούσε βρέθηκαν δραχμές. Δεν βρέθηκαν συγγενείς του και σε αυτό αποδίδεται και το γεγονός ότι το DNA που ελήφθη από τα οστά του δεν ταυτίζεται με τα χιλιάδες δείγματα που υπάρχουν στο Αρχείο της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ).

Κάτι άλλο που ενισχύει την κράτηση των αγνοουμένων, της τότε περιόδου, για καιρό, προτού εκτελεστούν, αφορά την περίπτωση των Χρίστου Σωκράτους και Ανδρέα Πέτρου στις 14.2.1964 και οι οποίοι φέρονται να κρατούνταν επί μήνες στη Λουρουτζίνα. Μάλιστα, υπήρχαν και σχετικές πληροφορίες ή και μαρτυρίες από Τουρκοκύπριους. Οι δύο φέρονται να εκτελέστηκαν στην πορεία όταν ο ένας εκ των δύο ασθένησε σοβαρά. Οι δύο δεν βρέθηκαν το 2011 και εξακολουθούν να αναζητούνται. Εκτός από τους 18 στους οποίους έγινε αναφορά (16 το 2011 και οι δύο της Λουρουτζίνας) εντοπίστηκαν άλλα πέντε λείψανα τα οποία επίσης εκτιμάται ότι ανήκουν σε Ελληνοκύπριους της περιόδου 1964. Οι εκτιμήσεις αποδίδονται σε αεροφωτογραφία (ο «Φ» έγραψε σχετικά) της τότε εποχής, η οποία παρουσίαζε το έδαφος υπερυψωμένο. Οι πέντε είχαν δολοφονηθεί και ταφεί κοντά σε τουρκοκυπριακό κοιμητήριο και σχετικά πρόσφατα έγιναν εκσκαφές και αυτό που αναμένεται τώρα είναι οι ταυτοποιήσεις. Η περιοχή, που βρίσκεται στην παλαιά Λευκωσία στα κατεχόμενα, έχει αναπτυχθεί και κτίστηκαν αρκετά κτήρια και είναι χαρακτηριστικό ότι ένα από τα λείψανα βρέθηκε κάτω από κτήριο. Τα οστά είχαν εντοπιστεί στο πλαίσιο διαμόρφωσης χώρου στάθμευσης.

Ακόμη και αν επαληθευτεί πως οι πέντε ανήκουν στους αγνοουμένους του 1964, ο αριθμός όλων όσοι έχουν εντοπιστεί ή ταυτοποιηθεί περιορίζεται στους 23 σε σχέση με 44 που αγνοούνται από τότε. Πληροφορία για ακόμη έναν αγνοούμενο του 1964 ο οποίος φέρεται να θάφτηκε στην Αμμόχωστο, μετά την εκτέλεση του, δεν επιβεβαιώθηκαν ακόμη, παρά τις εκσκαφές που διενεργήθηκαν.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών εντοπισμού αγνοουμένων της τότε περιόδου, δεν έχουν υποδειχθεί άλλα σημεία από τους Τουρκοκύπριους, οι οποίοι επίσης αναζητούσαν περίπου 240 αγνοουμένους τους από την περίοδο 1963-1964.

Αξίζει να σημειωθεί, πως ενώ οι Τουρκοκύπριοι ήγειραν εγκαίρως το θέμα των δικών τους αγνοουμένων της τότε περιόδου, η ελληνοκυπριακή πλευρά το έθεσε επισήμως στη ΔΕΑ το 2009. Το 2006, με οδηγίες του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Τάσσου Παπαδόπουλου, δημιουργήθηκαν φάκελοι οι οποίοι συμπληρώθηκαν τρία χρόνια αργότερα.

Εκσκαφές με στόχο 100 λείψανα

Η ΔΕΑ στο μεταξύ αναζητεί περίπου 100 αγνοουμένους σε σημεία που έχουν υποδειχθεί και στα οποία διεξάγονται ή θα διεξαχθούν εκσκαφές ενώ άλλοι 200 θα αναζητηθούν σε περιοχές για τις οποίες δόθηκαν πληροφορίες. Η σχετική ενημέρωση προέρχεται από τον Ελληνοκύπριο εκπρόσωπο της ΔΕΑ κ. Λεωνίδα Παντελίδη. Σχετικής ενημέρωσης, έτυχαν χθες, σύμφωνα με το ΚΥΠΕ, τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων και Αγνοουμένων της Βουλής. Ο κ. Παντελίδης ανέφερε επίσης, πως προς αυτήν την κατεύθυνση δραστηριοποιούνται επτά συνεργεία της ΔΕΑ.

Όπως εξηγήθηκε, στους παράγοντες που δυσχεραίνουν το έργο της ΔΕΑ περιλαμβάνεται και η παρουσία στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε αρκετές περιοχές της κατεχόμενης Κύπρου, η ανέγερση κτηρίων των οποίων οι ιδιοκτήτες συχνά αργούν να δώσουν συγκατάθεση για ανασκαφές ή η ανάπτυξη χώρων πρασίνου και δασών, αφού φαίνεται να ήταν συνήθης πρακτική η φύτευση περιοχών όπου είχαν γίνει ταφές.

Ο κ. Παντελίδης δήλωσε μετά τη συνάντηση: «Καταβάλλεται πράγματι προσπάθεια για εντατικοποίηση των ερευνών, επειδή μας πιέζει ο χρόνος και έχουμε πολλά ακόμα άτομα που μας λείπουν». Εξήγησε επίσης, πως για την επιτάχυνση των ερευνών αξιοποιείται σύγχρονη τεχνολογία και για τον σκοπό αυτό υπάρχει συνεργασία με Αμερικανούς εμπειρογνώμονες, οι οποίοι θα επανέλθουν με νέο εξοπλισμό στις αρχές του καλοκαιριού.

Όπως είπε ο κ. Παντελίδης, οι Αμερικανοί θα φέρουν διαφορετικά μηχανήματα αυτή τη φορά, ώστε να δοκιμαστεί η νέα τεχνολογία. Εξέφρασε δε την ελπίδα, πως τα νέα συστήματα θα συμβάλουν στην επίλυση προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ΔΕΑ. Ο ίδιος ενημέρωσε τους βουλευτές, πως σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος στην ψηφιοποίηση όλων των στοιχείων που έχει στη διάθεσή της η ΔΕΑ, καθώς αξιοποιήθηκε για τον σκοπό αυτό η περίοδος της πανδημίας.

Σε δηλώσεις του μετά το πέρας της συνάντησης, ο πρόεδρος της Επιτροπής, Νίκος Κέττηρος, ανέφερε ότι διεξάγονται έρευνες για εντοπισμό 770 Ελληνοκύπριων και περίπου 200 Τουρκοκύπριων.

Φαίνεται, είπε, ότι τα πράγματα έχουν "ξεκολλήσει", υπενθυμίζοντας πως σε κάποιο στάδιο παρατηρήθηκε παρατεταμένη στασιμότητα.

Ελπίζουμε, είπε, πως το αμέσως προσεχές διάστημα θα υπάρξουν ανακοινώσεις για περιοχές που θα εντοπιστούν οστά, για ανθρώπους που χάθηκαν είτε το 1974, είτε σε προηγούμενα χρόνια, όταν υπήρχαν ταραχές.

Σχετικά με τα 2.500 μικρά οστά που βρίσκονται στο εργαστήριο της ΔΕΑ και δεν έχουν ταυτοποιηθεί, ο κ. Κέττηρος ανέφερε ότι έχουν γίνει κάποια βήματα προόδου και αναμένονται σύντομα κάποιες απαντήσεις.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής ευχαρίστησε τον κ. Παντελίδη και την ομάδα του για τη δουλειά που διεξάγουν και διαβεβαίωσε ότι η Επιτροπή Προσφύγων είναι έτοιμη να συνδράμει, αν χρειαστεί, σε νομοθετικό επίπεδο.