Οι Γεζίντι αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της κουρδικής κοινωνίας. Ομιλούν την κουρμανική (Kurmanji), μια κουρδική διάλεκτο με κάποια στοιχεία της περσικής γλώσσας. Η ίδια η λέξη Γεζίντι προέρχεται από τα κουρδικά και σημαίνει «αυτός που δημιούργησε», δηλαδή ο Δημιουργός – Θεός.

Πριν από τους πολέμους σε Ιράκ και Συρία, οι Γεζίντι υπολογίζονταν σε περίπου 700.000, αλλά η συντριπτική πλειονότητα της κοινότητας- μισό εκατομμύριο με 600.000 άτομα- είναι συγκεντρωμένοι στο βορρά του Ιράκ. Η πόλη Σιντζάρ είναι το κέντρο τους, η οποία το 2014 δέχτηκε γενοκτόνα επίθεση από τους ισλαμιστές του ISIS, κατ’ εντολήν της Τουρκίας.

Τα ιερά που λεηλατήθηκαν και βανδαλίστηκαν από τις ένοπλες ομάδες περιλάμβαναν και το ιερό του Sheik Junaid στο χωριό Faqira, το ιερό ενός βασιλιά στο χωριό Qibar, το ιερό του Sheik Hussein, το ιερό του Gilkhan και το ιερό του Sheik Rikab στο χωριό Shadiri.

Σε βοήθεια των Γεζίντι έσπευσαν τα αδέρφια τους από το υπόλοιπο Κουρδιστάν, μεταξύ των οποίων οι ένοπλες ομάδες YPG και οι γυναίκες του YPJ, ενώ οι ίδιοι δημιούργησαν και ένα τάγμα από γυναίκες Γεζίντι, την Ταξιαρχία των Κοριτσιών του Ήλιου (SGB).

Οι Γεζίντι είναι πιστοί του θρησκευτικού συγκρητισμού, δηλαδή η πίστη τους είναι
ένα μείγμα πρακτικών ποικίλων σχολών σκέψης και αρχαίων θρησκειών. Ιδρυτής της κοινότητας ήταν ένας σεΐχης του 11ου αιώνα, ο Άντι Ιμπν Μουσάριφ, με ρίζες στην πρώτη μεγάλη ισλαμική πολιτική δυναστεία. Ο τάφος του βρίσκεται στην πόλη Λαλίς και είναι τόπος προσκυνήματος για τους Γεζίντι, ενώ πρόσφατα βρέθηκε στο στόχαστρο των τρομοκρατών και της Τουρκίας. Σήμερα τελεί υπό την προστασία κούρδων μαχητών.

Αν και έχουν σχέσεις με το Ισλάμ, η πίστη τους διαχωρίζεται αισθητά, ενώ ιστορικά είναι προγενέστερή του. Ακολουθούν προ-ισλαμικές και περσικές παραδόσεις, πιστεύουν σε μία μορφή μετενσάρκωσης και εφαρμόζουν ένα αυστηρό σύστημα με κάστες. Μοιράζονται στοιχεία με τον Χριστιανισμό, με τη θρησκεία Χιντού, τον Ζωροαστρισμό που κυριαρχούσε στην περιοχή όπου τώρα αποτελεί εδάφη του Ιράν πριν από την έλευση του Ισλάμ, και με τον Μιθραϊσμό – μία μονοθεϊστική θρησκεία που ήταν δημοφιλής τους αιώνες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ιδιαίτερα ανάμεσα στους στρατιώτες.

Με τους Ζωροάστρες, οι Γεζίντι μοιράζονται τη λατρεία της φωτιάς , ενώ και για τους δύο, το λευκό αποτελεί το πατροπαράδοτο χρώμα ενδυμασίας. Ιστορικά, ο αρχηγός των Γεζίντι, Μιρ Τασίν Βεντ, μέλος της πριγκιπική οικογένειας των Γεζίντι Μιαβί, ο θρησκευτικός ηγέτης τους στη Γερμανία Φαγίρ Αλί και άλλοι, υποστηρίζουν ότι η Ζωροαστρική θρησκεία είναι η αρχαία θρησκεία των Γεζίντι. Ταυτόχρονα, με τον Μιθραϊσμό οι Γεζίντι μοιράζονται τη σφαγή του ταύρου, ένα έθιμο που παραπέμπει στα μυστήρια της θεότητας του Μίθρα, και τη λατρεία του ήλιου με καθημερινές τελετές.

Συνηθίζουν να ανάβουν κεριά στις τελετές τους, ως σύμβολο του θριάμβου του φωτός έναντι του σκότους και πιστεύουν σε έναν Θεό που αντιπροσωπεύεται από επτά αγγέλους. Ένας από αυτούς, ο Μελέκ Ταούς, εστάλη στη Γη μετά από την άρνησή του να υποκύψει στον Αδάμ, καθώς θεώρησε πως είχε φτιαχτεί για να λατρεύει μόνο τον δημιουργό, και επειδή ο Αδάμ φτιάχτηκε από πηλό ενώ ο ίδιος από τον «φωτισμό» του ίδιου του θεού. Ο αρχαγγέλος αυτός υπήρξε εκπεσών, μέχρι που η μετάνοιά του τον επανέφερε στην εύνοια του θεού, ο οποίος τον συγχώρησε αφού έσβησε τις φλόγες της πύρινης φυλακής του με δάκρυα 7.000 χρόνων.

Ο μύθος αυτός του Μελέκ Ταούς απηχεί έναν παρόμοιο μύθο του Σουφισμού (παρακλάδι του Ισλάμ), όπου ο άγγελος Shaitan (ή αλλιώς «Iblis», λέξη που ίσως προέρχεται από το ελληνικό «διάβολος» – το «Shaitan» από το Εβραϊκό «Sātān») επίσης αρνήθηκε τη θεϊκή εντολή να λατρέψει τον Αδάμ και την Εύα. Απηχεί και το μύθο του Εωσφόρου της χριστιανικής θρησκείας, ο οποίος όμως, όπως και ο Shaitan, δνε μετανόησε. Ενώ οι Μουσουλμάνοι και οι Χριστιανοί θεωρούν την άρνηση του αγγέλου ως ένδειξη υπεροψίας και βλάσφημης υπερηφάνειας, οι Γεζίντι τη θεωρούν ως ένδειξη ανεξαρτησίας και ελεύθερης επιλογής. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι η αγάπη για τον πλησίον δεν είναι εντολή, αλλά πρέπει να απορρέει από την ελεύθερη επιλογή του ατόμου. Το κακό δεν επιβάλλεται ούτε προέρχεται από κάποιον άλλο, αλλά από τον άνθρωπο.

Στα τουρκικά, η λέξη «tavus» προέρχεται απευθείας από την αρχαιοελληνική «ταώς», που σημαίνει το ίδιο πράγμα: «παγόνι». Η λέξη «Μελέκ» προέρχεται από το εβραϊκό «Μάλλαχ» ή το αραβικό «Μάλακ», που σημαίνει «άγγελος» (ή και «βασιλιάς»).

Ο Μελέκ Ταούς είναι προστάτης της γεωργίας και δάσκαλος της ανθρωπότητας, εστάλη δε στη γη από τον Θεό, για να επιβάλλει την τάξη και το δίκαιο. Ιστορικά, ο αρχάγγελος των Γεζίντι προσομοιάζει τον θεό Ναμπό των Σουμέριων, γιο του πατέρα Θεού Μαρντούκ της Μεσοποταμίας. Ο Μελέκ Ταούς, έχει τη μορφή παγωνιού, και παρόλο που δεν θεωρείται ούτε καλός ούτε κακός από τους Γεζίντι, οι ακραίοι μουσουλμάνοι επιμένουν να τον ονοματίζουν «Σατανά», κάτι το οποίο είναι εντελώς αβάσιμο και αποτελεί στυγνή προπαγάνδα. Αντιθέτως, σύμφωνα με τους Γεζίντι ο αρχάγγελος είναι η αιτία για την καλή και την κακή μοίρα των ανθρώπων, και αποδίδει ευθύνες και υποχρεώσεις σε αυτούς. Το Ισλαμικό κράτος είχε μάλιστα προσπαθήσει να δικαιολογήσει τη σφαγή των Γεζίντι λέγοντας ότι είναι «προσκυνητές του διαβόλου».

Μαζί με τον Μελέκ Ταούς, οι Γεζίντι πιστεύουν και σε άλλα αγγελικά πλάσματα, όπως ο Σεϊκ Αντί, Σεϊκ Ασήν, Σεϊκ Σες, Σεϊκ Ομπεκίρ, Σεϊκ Φακραντίν, Σεϊκ Σιγιαντίν, ενώ ο ήλιος και η σελήνη είναι ιερά σύμβολα της πίστης τους. Συγκεκριμένα ο Σεϊκ Σες συμβολίζει τον ήλιο και ο Σεϊκ Ασήν το φεγγάρι. Τα δύο αυτά ουράνια σώματα αντιπροσωπεύουν το φως του Θεού.

Στα πλαίσια της θρησκείας τους, κάθε Γεζίντι είναι υποχρεωμένος να κρατήσει νηστεία τρεις φορές το χρόνο, εκφράζοντας έτσι την πίστη του προς τον Θεό και την ευγνωμοσύνη του για την Γη. Τέλος, κάθε πιστός Γεζίντι οφείλει μια φορά στη ζωή του να επισκεφτεί τον ιερό ναό «Λαλίς α νουρανί» στο νότιο Κουρδιστάν, ενώ οι περισσότεροι εκλαμβάνουν το ετήσιο αυτό προσκύνημα, ως μια συνάντηση της «μεγάλης οικογένειας των Γεζίντι».

Οι Γεζίντι σέβονται διαχρονικά τόσο το Κοράνι όσο και τη Βίβλο, ωστόσο έχουν τα δικά τους ιερά κείμενα που θεωρούν ανώτερα, όπως το «Βιβλίο της Επιφώτισης» (ή του «φωτισμού»), ενώ έχουν και πληθώρα προφορικών παραδόσεων, οι οποίες μεταδίδονται στα Κουρδικά, όπως και στα Κουρδικά τελούνται οι θρησκευτικές τους λειτουργίες.

Μολονότι πιστεύουν σε έναν και μοναδικό θεό, χωρίς ωστόσο να είναι μουσουλμάνοι, οι Γεζίντι ουσιαστικά δεν υπήρχαν ως κοινότητα για τις αρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αναγνωρίστηκαν μόλις το 1849.

Αυτό δεν τους προστάτευσε ωστόσο από την προσπάθεια βίαιου προσηλυτισμού στο Ισλάμ το 1894, επί εποχής Σουλτάνου Αμπντέλ Χαμίντ του Β’.

Μία ομάδα Γεζίντι ζήτησε τότε από τους πατριάρχες της συριακής ορθόδοξης εκκλησίας να καταφύγουν για προστασία στο μοναστήρι της Ντέιρ Αλ Ζααφαράν στην Μαρντίν - βορείως του Σιντζάρ – και να τους κηρύξουν χριστιανούς, κάτι στο οποίο οι πατριάρχες συμφώνησαν. Ήξεραν ωστόσο ότι οι συγκεκριμένοι «λάτρεις του Ήλιου» (καθώς προσεύχονται κάθε πρωί κοιτώντας στην κατεύθυνση του), δεν ήταν παρά μόνον τυπικά μέλη της χριστιανικής κοινότητας.

Η θρησκεία των Γεζίντι με τους Γιαρασανί στο Ιράν έχει πολλές ομοιότητες μιας και οι δύο κοινότητες τιμούν τον Μελέκ Ταούς και τους λοιπούς έξι αγγέλους. Οι άγγελοι ομιλούν την κουρδική γλώσσα και έχουν τα ίδια ονόματα.

Και οι Γεζίντι κα οι Γιαρασανί πιστεύουν στη «μαργαριταρένια» θεωρία, σύμφωνα με την οποία η γη δημιουργήθηκε από θραύσματα μαργαριταριών, μιας και το μαργαριτάρι θεωρείται σύμβολο αγνότητας αλλά και σύμβολο του δημιουργού θεού.

Μετά την ίδρυση του κράτους του Ιράκ, οι Γεζίντι υπέφεραν όπως και άλλες κουρδικές φυλές από την πολιτική της βίαιης «αραβοποίησης», την οποία εφάρμοζε το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν.

Ωστόσο, μετά την πτώση του μπααθικού καθεστώτος το 2003, τόσο η κυβέρνηση του αυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν όσο και το νέο, ομοσπονδιακό ιρακινό σύνταγμα παραχώρησε στους Γεζίντι πλήρη ελευθερία θρησκευτικής λατρείας.

Εκτός των 700.000 Γεζίντι που υπολογίζεται πως βρίσκονται στο Ιράκ και τη Συρία, άλλοι 300.000 θεωρείται πως ζουν στο εξωτερικό, κυρίως στην Αρμενία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, κτλ.

Δυστυχώς όμως, μετά τις διώξεις από τις παρακρατικές, τρομοκρατικές οργανώσεις της Τουρκίας, πολλοί Γεζίντι εκτοπίσθηκαν και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν διά της βίας τις πατρογονικές τους εστίες. Το ατέλειωτο ταξίδι της προσφυγιάς έφερε το 2015 πολλούς Γεζίντι και στην Ελλάδα, όπου βρήκαν καταφύγιο στην «αγκαλιά» του βουνού των θεών, στο κέντρο φιλοξενίας της Πέτρας Ολύμπου. Αργότερα, το 2016, μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων στις Σέρρες. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.000 Γεζίντι φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα την περίοδο 2015-2017.

Οι περισσότεροι από αυτούς ήδη βρίσκονται στη Γερμανία, ενώ οι λίγοι εναπομείναντες στις Σέρρες, είναι ιδιαίτερα φιλήσυχοι και μοναχικοί. Από το Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων στις Σέρρες πέρασε μάλιστα η γηραιότερη πρόσφυγας που βρέθηκε στη χώρα μας, η Γεζίντι Ζεριφά Μπαρακάτ, 116 χρόνων.

Την κουβάλησε από το Βόρειο Ιράκ στην πλάτη του ο γιος της. Η Ζεριφά κατάφερε τελικά να φτάσει στη Γερμανία το 2017 και να συναντήσει τους τρεις γιους της. Μια ιστορία που θυμίζει την οδύσσεια και τον αγώνα επιβίωσης της υπερήφανης αυτής φυλής του Κουρδιστάν.

Ως πληθυσμός, οι Γεζίντι αποτελούν μικρό ποσοστιαίο τμήμα της κουρδικής κοινωνίας. Ο ρόλος τους στην πολιτική μπορεί να μην είναι μεγάλος αλλά είναι πολύ σημαντική η συμβολή της κοινότητάς τους στο χώρο του πολιτισμού και της φιλοσοφίας των Κούρδων.

Αν και είναι μονάχα ένα μικρό κομμάτι των Κούρδων, η αξία των Γεζίντι για τον κουρδικό λαό είναι ανεκτίμητη, καθώς αποτελούν  τον τελευταίο συνεπή, αδιάρρηκτο και συνεχή κρίκο των Κούρδων με την παλαιά και αρχαία κοινωνία της Μεσοποταμίας και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.