• Του Melik Kaylan

Ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται. Ο ίδιος ο Ερντογάν που αψήφησε τη Ρωσία πουλώντας καταστροφικά drones στην Ουκρανία. Είναι φιλικά προσκείμενος στη Δύση ή τη Ρωσία; Προφανώς χρησιμοποίησε το ζήτημα της ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας ως διαπραγματευτικό χαρτί. Τι πραγματικά όμως ελπίζει να πάρει από το ΝΑΤΟ; Δεν θα βρούμε τις απαντήσεις από αυθεντικούς Τούρκους ειδήμονες που βγαίνουν σε μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία όπως το BBC. Αν έχουν την έδρα τους στην Τουρκία, δεν μπορούν να είναι πολύ ειλικρινείς εξαιτίας του φόβου μήπως διωχθούν βάσει των κατασταλτικών νόμων του Ερντογάν κατά των μέσων ενημέρωσης. Και οι επί τόπου ξένοι δημοσιογράφοι δεν είναι πολύ καλύτεροι, αφού οι επαφές τους παρακολουθούνται και τα εγχώρια ειδησεογραφικά μέσα που διαβάζουν είναι "φιμωμένα".

Αντανακλά, λοιπόν, η φασαρία του Ερντογάν για τους Κούρδους τις πραγματικές του ανησυχίες; Ναι και όχι. Κυρίως όχι. Πάντως, ούτε η Φινλανδία ούτε η Σουηδία θα παραδώσουν οποιονδήποτε ζητάει ο Ερντογάν εξωδικαστικά με χαλκευμένες κατηγορίες, όπως περιγράφει το BBC. Ο Ερντογάν έχει μεγαλύτερες ανησυχίες, η κυριότερη από τις οποίες είναι η εδραίωση του καθεστώτος του σε μια εποχή αυξανόμενου πληθωρισμού και οικονομικής κατάρρευσης στο εσωτερικό. Με τις γενικές βουλευτικές εκλογές που έρχονται το νέο έτος, το κόμμα του οδεύει προς μια μεγάλη απώλεια. Στην πραγματικότητα, αυτό που πραγματικά θέλει ο Ερντογάν είναι μια υπόσχεση μη ανάμειξης των δυτικών δημοκρατιών στις εσωτερικές του υποθέσεις.

Πιθανότατα επειδή σκοπεύει να διατηρήσει την εξουσία στα χέρια του μέσω διαφόρων αυταρχικών ελιγμών. Ο Ερντογάν λέει στη Δύση: "Με χρειάζεστε να συνεργάζομαι για τις δράσεις του ΝΑΤΟ; Μην υπονομεύετε την εξουσία μου και μην υπερασπίζεστε πολιτικούς κρατούμενους όπως ο Οσμάν Καβάλα ή οποιονδήποτε αριθμό φυλακισμένων δημοσιογράφων και Κούρδων πολιτικών. Μην αντιταχθείτε στα επερχόμενα αντιδημοκρατικά μου τεχνάσματα". Αυτός είναι ο κύριος όρος του. Αλλά υπάρχουν και άλλα.

Κανείς δεν αναρωτιέται γιατί ο Ερντογάν προσπάθησε τόσο σκληρά να αποκτήσει τους ρωσικούς αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400, σε τέτοιο βαθμό που η Τουρκία ουσιαστικά "αποσχίστηκε" από το ΝΑΤΟ. Έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές με αυτό το ζήτημα. Η απάντηση είναι: Η εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη από το ΝΑΤΟ τουρκική αεροπορία ήταν ο μόνος κλάδος του στρατού που δεν μπόρεσε να εξουδετερώσει κατά τη λεγόμενη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του τον Ιούλιο του 2016. Δεν είχε καμία άμυνα απέναντι στην ίδια του την αεροπορία. Τα νατοϊκά αντιαεροπορικά όπλα, για να μην αναφέρουμε το προσωπικό, χρειάζονται ενδελεχή επαναπρογραμματισμό για να καταρρίψουν Τούρκους πιλότους σε νατοϊκά αεροσκάφη. Η μακροπρόθεσμη λύση του Ερντογάν ήταν να αποκτήσει ρωσικές συστοιχίες πυραύλων μαζί με ρωσική εκπαίδευση για τους Τούρκους χειριστές που είναι πιστοί σε αυτόν. Δεν θέλει να το ξαναπεράσει αυτό, ειδικά τώρα που έχει αποστασιοποιηθεί από τον Πούτιν. Επομένως, θα απαιτήσει εγγυήσεις από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και τους συμμάχους του ότι δεν θα υποκινήσουν τη στρατιωτική αντίσταση στην εξουσία του. Με αυτό σε ισχύ, τα εναέρια μέσα της Τουρκίας θα επανέλθουν πλήρως στο ΝΑΤΟ.

Ο Ερντογάν ακολουθεί τη μεγαλεπήβολη πολιτική φόρμουλα των περισσότερων αυταρχικών ηγετών, τροφοδοτώντας τον πληθυσμό του με αυτοκρατορική νοσταλγία αντί για ευημερία, ελευθερία και κράτος δικαίου. Εξ ου και οι επιδρομές του στη Συρία και τη Λιβύη. Όταν η Τουρκία κατέρριψε το ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος κοντά στα συριακά σύνορα το 2015, ο Ερντογάν ζήτησε τη βοήθεια του ΝΑΤΟ για να προλάβει τα αντίποινα. Τον απέρριψαν. Δεν ήθελαν συμμετοχή στις δράσεις του που προκαλούσαν μια αντιπαράθεση μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας. Ρωσικά βομβαρδιστικά σφυροκόπησαν τότε δυνάμεις υποστηριζόμενες από την Τουρκία στη Συρία. Η εικόνα του Ερντογάν ως ενός σύγχρονου οθωμανού σουλτάνου υπέστη σοβαρό πλήγμα. Η Τουρκία αναγκάστηκε να ζητήσει μια ηχηρή συγγνώμη. Στο εξής, ο Ερντογάν θα απαιτεί από το ΝΑΤΟ να τον υποστηρίξει στη Συρία και όπου αλλού αντιμετωπίσει τους Ρώσους. Αυτό είναι το ζήτημα. Πού αλλού μπορεί να είναι αυτό;

Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές αν ο Ερντογάν θα κάνει πλήρης υποχώρηση στις απαιτήσεις της Ουκρανίας να σταματήσει η Τουρκία τα ρωσικά πλοία με τα κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά. Το πιθανότερο είναι ότι θα προσπαθήσει να επωφεληθεί προσωπικά από την κατάσταση, ενώ παράλληλα θα προβεί σε δημόσιες "χειρονομίες" αψηφώντας τη Ρωσία. Για αυτό ο Ερντογάν θα χρειαστεί το ΝΑΤΟ τόσο να τον υποστηρίξει όσο και να κάνει τα στραβά μάτια. Αλλά και πάλι έχει μεγαλύτερες στρατηγικές ανάγκες.

Ο Ερντογάν θα ήθελε τη βοήθεια της Δύσης στο μακροπρόθεσμο σχέδιο δημιουργίας μιας σύνδεσης μεταξύ της Τουρκίας και της Κεντρικής Ασίας. Μια γέφυρα μέσω του Αζερμπαϊτζάν θα επανασυνδέσει τα κράτη για πρώτη φορά από τότε που οι Τσάροι απαγόρευσαν τον δρόμο του μεταξιού πριν από δύο αιώνες. Σίγουρα ο Ερντογάν δεν πλήρωσε κανένα τίμημα για την παρέμβασή του στη μάχη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020, κατά την οποία τουρκικά drones έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να επικρατήσει το Αζερμπαϊτζάν. Παρά τη μεγάλη επιρροή της κοινότητας της διασποράς στη Δύση, κανείς δεν ήρθε για βοήθεια υπέρ της Αρμενίας λόγω ευρύτερων στρατηγικών υπολογισμών. Μια πιθανή ενότητα κρατών της κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν, Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν και Πακιστάν) είναι τώρα γεωγραφικά δυνατή, απειλώντας το νότο και τα ανατολικά της Ρωσίας και αποσπώντας τις ρωσικές δυνάμεις από την Ουκρανία. Ο Ερντογάν θα ήθελε τη δυτική βοήθεια σε αυτό το μακροπρόθεσμο σχέδιο. Η Μόσχα έχει ενεργή επίγνωση της απειλής, γεγονός που πιθανόν να είναι ο λόγος για τον οποίο τόσο το Καζακστάν όσο και το Ουζμπεκιστάν βίωσαν ξαφνικές εξεγέρσεις τον τελευταίο καιρό. Για να είμαστε ξεκάθαροι, υπάρχει πλούσιος αριθμός γνήσιων αιτιών για διαδηλώσεις στα κράτη της Κεντρικής Ασίας. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα για ένα άλλο άρθρο. Με τον συνήθη αποικιοκρατικό τρόπο, η Ρωσία δημιούργησε εθνοτικά και γεωγραφικά ασταθή διακριτά κράτη στην περιοχή αυτή για να προκαλεί ακριβώς αυτού το είδος της αστάθειας κατά βούληση. Το μήνυμα της Μόσχα της είναι: Μπορούμε να σας αποσταθεροποιήσουμε ανά πάσα στιγμή. Μείνετε μακριά από την Τουρκία.

Τώρα πίσω στο υποτιθέμενο κουρδικό ζήτημα που αρχικά επικαλέστηκε ο Ερντογάν κατά τις συζητήσεις για την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι πρώην κουρδικές κοινότητες στην Ευρώπη υποστηρίζουν κουρδικές ομάδες στην Τουρκία, αν και όχι απαραίτητα σε ένοπλο αγώνα, αλλά το ζήτημα μπορεί να γίνει "θολό". Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι, έχοντας προσβάλει τον Πούτιν, ο Ερντογάν έχει καλό λόγο να φοβάται τους Κούρδους αυτονομιστές, το PKK, επειδή οι Σοβιετικοί τους δημιούργησαν και για μερικές δεκαετίες τους είχαν υποστηρίξει. Στη συνέχεια, στα χρόνια του ISIS, οι ΗΠΑ επέλεξαν να συμμαχήσουν με τους Κούρδους Ιράκ/Συρίας για να εξοντώσουν το ISIS. Έκτοτε, υπάρχει εναπομείνασα συμπάθεια στη Δύση για τη δυσχερή θέση των Κούρδων και αυτό ενοχλεί τον Ερντογάν. Μετά το ISIS, όμως, οι Κούρδοι έχασαν μεγάλο μέρος αυτής της ενεργού υποστήριξης και η Μόσχα θα μπορούσε εύκολα να καλύψει αυτό το κενό, να αναλάβει εκ νέου τον παλιό της ρόλο και να αναβιώσει την κουρδική απειλή κατά μήκος και εντός των συνόρων της Τουρκίας. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πολύ καλά πώς να παίζουν το πολυεθνικό παιχνίδι αποσταθεροποίησης.

Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν είναι ο κύριος υπεύθυνος για τη διατήρησης αυτής της ύπαρξης αυτής της απειλής. "Φλέρταρε" τους Κούρδους της Τουρκίας τα πρώτα χρόνια της θητείας του, ελπίζοντας ότι θα συμμαχούσαν μαζί του εναντίον των κεμαλικών σε μια πανισλαμική επιστροφή στις οθωμανικές πολιτικές συμμαχίες. Οι Κούρδοι επέλεξαν αντιθέτως να δημιουργήσουν το δικό τους κεντροαριστερό κόμμα. Από τότε δεν έχει σταματήσει να τους τιμωρεί.

Οι ηγέτες των Κούρδων φυλακίστηκαν με ψευδείς κατηγορίες για τρομοκρατία. Οι πολιτικές τους συγκεντρώσεις δέχτηκαν πλήγματα από βομβιστές αυτοκτονίας του ISIS. Δεδομένου ότι ο Ερντογάν άφηνε τους διεθνείς εθελοντές του ISIS να περνούν από την Τουρκία σε μεγάλους αριθμούς, πολλοί αναλυτές πίστευαν ότι ήταν συνένοχος. Δεν είναι να απορεί κανείς που το κουρδικό αυτονομιστικό συναίσθημα αυξήθηκε κατακόρυφα. Το οποίο εξυπηρετούσε απόλυτα τους σκοπούς του. Έχει χρησιμοποιήσει τη δικαιολογία των "τρομοκρατών" ως μέσο για διάφορους σκοπούς, οπότε γιατί όχι και ως μοχλό πίεσης εναντίον του ΝΑΤΟ;