Του Κώστα Ράπτη

Όπως σημειώνει σε άρθρο του στο Foreign Policy ο Στίβεν Κουκ του αμερικανικού Council on Foreign Relations, πριν από λίγους μόλις μήνες η Τουρκία δεν μετρούσε πολλούς φίλους και προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τη συναλλαγματική κρίση της, εξευμενίζοντας την Δύση την οποία είχε αποξενώσει.

Σήμερα προμηθεύει drones στην Ουκρανία, εμφανίζεται ως αναντικατάστατο μέλος του δυτικού συνασπισμού ασφαλείας, υπενθυμίζει τον ρόλο της ως φύλακα των Στενών βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ, αλλά επίσης την ίδια στιγμή αρνείται να υιοθετήσει κυρώσεις κατά της Ρωσίας και μετατρέπεται σε καταφύγιο Ρώσων ολιγαρχών, οι οποίοι έχουν ήδη ελλιμενίσει τις θαλαμηγούς τους στο Μπόντρουμ και το Μαρμαρίς. Και βέβαια, ως αποτέλεσμα αυτής της ευελιξίας, επιβραβεύεται με την φιλοξενία των ρωσο - ουκρανικών διαπραγματεύσεων, ως μεσολαβητής αποδεκτός και από τις δύο πλευρές, υποσκελίζοντας το Ισραήλ που είχε αρχικά κινητοποιηθεί για να αναλάβει παρόμοιο ρόλο.

Το ότι οι επικριτές του αποδίδουν όλη αυτή την κινητικότητα του Ερντογάν στην επιθυμία του να συγκαλύψει την επί της ουσίας φιλορωσική του τοποθέτηση δεν αναιρεί το ότι ακριβώς το επίπεδο των σχέσεών του με τον Πούτιν τον καθιστά αυτή τη στιγμή διαπραγματευτικά χρήσιμο.

Για την ακρίβεια, τη στιγμή ακριβώς που η Τουρκία ανακαλύπτει εκ νέου τον "ατλαντικό εαυτό της” κερδίζει, από ειρωνεία της τύχης, μεγαλύτερη άνεση απέναντι στους Δυτικούς συμμάχους της σε σύγκριση με την προ τριμήνου αγωνία της να εξασφαλίσει την εύνοιά τους στις αγορές.

Το ότι οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. δεν φείδονταν μέχρι πρότινος καταγγελιών για την αγορά από την Τουρκία ρωσικών συστημάτων S-400, για τις προκλήσεις της στην ανατολική Μεσόγειο, την ανάμιξή της στην λιβυκή κρίση, την εργαλειοποίηση του προσφυγικού ή για τη συνεχιζόμενη φυλάκιση του ακτιβιστή μαικήνα Οσμάν Καβάλα μοιάζει να ανήκει σε ένα ξεχασμένο παρελθόν.

Όπως μας θυμίζει ο αρθρογράφος του al-monitor Σεμίχ Ιντίζ, από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία μέχρι σήμερα ο Ερντογάν έχει δεχθεί επισκέψεις από τους Όλαφ Σολτς, Κυριάκο Μητσοτάκη και Γενς Στόλτενμπεργκ, ενώ είχε τη δυνατότητα να συνομιλήσει με τους Μπόρις Τζόνσον και Εμανουέλ Μακρόν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ. Στην ίδια σύνοδο ο Τούρκος ηγέτης δεν έχασε την ευκαιρία να τονίσει ότι η παράταση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της χώρας του για την προμήθεια των S-400 είναι ξένη προς τη διακηρυσσόμενη επανασυσπείρωση του ΝΑΤΟ απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.

Παράλληλα, και ίσως αυτό να είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό, η Τουρκία αποκαθιστά τις σχέσεις με μεσανατολίτες γείτονές της που είχαν προ πολλού διαταραχθεί. Το μαρτυρούν αυτό οι συμφωνίες που συνυπογράφηκαν κατά τη συνάντηση του Ερντογάν με τον ισχυρό άνδρα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων Μοχάμαντ μπιν Ζάγιεντ, η επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Χέρτσογκ στην Άγκυρα και η συζήτηση για τη δημιουργία ενός τουρκο-ισραηλινού αγωγού φυσικού αερίου, αλλά και η χθεσινή απόφαση της τουρκικής δικαιοσύνης να κλείσει τον φάκελο της δολοφονίας Κασόγκι που τόσο ενοχλεί τον Σαουδάραβα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Οι επιφυλάξεις απέναντι στις αμερικανικές προτεραιότητες και δυνατότητες στην περιοχή δημιουργούν μιαν άλλου τύπου μεσανατολική συσπείρωση, με κλείσιμο παλαιών μετώπων.

Φυσικά τίποτε από ό,τι πράττει ο Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι άμοιρο εσωτερικών πολιτικών επιλογών. Και η στάση του στην ουκρανική κρίση ερμηνεύεται επαρκέστερα αν ληφθεί υπόψη το ότι πλησιάζουν οι εκλογές του 2023. Ο Τούρκος πρόεδρος επείγεται να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση της τουρκικής οικονομίας, αλλά και να εμφανίσει στο εκλογικό του ακροατήριο την αναβάθμιση του διεθνοπολιτικού ρόλου της χώρας: και τα δύο εξυπηρετούνται από την ανάδειξή του σε κύριο διευκολυντή των διεργασιών για τερματισμό το νωρίτερο των εχθροπραξιών στην Ουκρανία.

Ενδιαφέρουσα υποσημείωση: η κοινή γνώμη στην Τουρκία παραμένει εξόχως αντιδυτική. Σε τηλεφωνική δημοσκόπηση της εταιρείας Metropoll το 48% των Τούρκων θεωρεί τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως κύριους υπεύθυνους για τον πόλεμο, ενώ το 7,5% κατονομάζει την ίδια την Ουκρανία και μόλις το 33,7% τη Ρωσία. Και η τάση αυτή (με ποσοστά 67-68% κατά των ΗΠΑ) είναι ισχυρότερη στην εθνικιστική πτέρυγα, δηλ. τους ψηφοφόρους είτε του αντιπολιτευόμενου IP της Μεράλ Άκσενερ, είτε του συμπολιτευόμενου MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το οποίο μόλις εξασφάλισε την κοινοβουλευτική του επιβίωση, με τη μείωση του ορίου κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης από το 10% στο 7%.