των Νίκου Νικήσιανη και Στέλιου Φωτεινόπουλου

Αυτό που έγινε εχθές στη Χιλή, αποτελεί μια σπουδαία είδηση, από τις σημαντικότερες του 21ου αιώνα. Όχι γιατί κέρδισε τις εκλογές μια αριστερή συμμαχία – αυτό γίνεται συχνά. Η εκλογική μάχη στη Χιλή δεν προστίθεται απλά δίπλα σε αυτές που έλαβαν ή που θα λάβουν χώρα στην Ονδούρα, τη Βραζιλία, τον Ισημερινό, τη Βενεζουέλα, τη Νικαράγουα, την Κολομβία, τη Βολιβία – χωρίς να υποτιμάμε τη σημασία καμίας από αυτές. Αλλά γιατί αυτό που έγινε εχθές στη Χιλή, αποτελεί -ίσως- ένα ακόμα, αναγκαίο βήμα σε έναν πραγματικά νέο δρόμο προς το σοσιαλισμό.

Να τα πάρουμε με τη σειρά. Τον Οκτώβρη του 2019, παίρνοντας την σκυτάλη από μια σειρά κινημάτων που ξεκίνησαν με την μεγάλη φοιτητική έκρηξη του 2011, οι μαθητές της Χιλής οργανώνουν ένα κίνημα ανυπακοής ενάντια στα αυξημένα κόμιστρα των μέσων μεταφοράς, πηδώντας τις μπάρες και καταλαμβάνοντας σταθμούς. Το κίνημα μετατρέπεται σταδιακά σε μια εξέγερση, με εκατομμύρια διαδηλωτές/τριες, συγκρούσεις, χιλιάδες τραυματίες, δεκάδες νεκρούς. Το φεμινιστικό, το περιβαλλοντικό, το ιθαγενικό, το εργατικό, το μαθητικό, το φοιτητικό κίνημα, βρίσκονται όλα στη σειρά που τους αρμόζει μέσα σε αυτήν την αναταραχή: δηλαδή, στην πρώτη.

Η κυβέρνηση υποχωρεί, προσφέροντας κοινωνικές δαπάνες, αυξήσεις κοκ. Τα κινήματα όμως έχουν βρει ένα κοινό αίτημα, που στοχεύει στην καρδιά του αστικού καθεστώτος: νέο Σύνταγμα. Το αίτημα αυτό αποτέλεσε το σημείο τομής όλων των επιμέρους αιτημάτων, καθώς συνδύαζε από την μία το ξήλωμα του πινοσετικού καθεστώτος και από την άλλη την ανατροπή της συνταγματοποιημένης νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, που επί δεκαετίες αποτελούσε τον εθνικό κορμό της Χιλής. Απαιτούν λοιπόν και κερδίζουν τη συγκρότηση Συντακτικής Συνέλευση, με όρους πρωτόγνωρους: εκλογή από τη βάση, ίση εκπροσώπηση φύλου, ουσιαστική συμμετοχή των ιθαγενών. Οι εκλογές γίνονται, τα κινήματα και η αριστερά, όχι υποχρεωτικά στον ίδιο συνδυασμό, αθροιστικά κερδίζουν την πλειοψηφία. Ακολουθούν οι εκλογές για τη Βουλή και τη Γερουσία, όπου αριστερά και δεξιά μοιράζονται τις έδρες σε μια ισορροπία τρόμου και τελικά για την Προεδρία, όπου η συμμαχία της αριστεράς καταφέρνει στο 2ο γύρο να κινητοποιήσει επιπλέον 1,3 εκατομμύρια ψηφοφόρους και κερδίζει.

Συνοψίζοντας: δεν πρόκειται για άλλη μια εκλογική νίκη της αριστεράς, αλλά για ένα βήμα σε μια μακρά διαδικασία, με κεντρικό ορόσημο το νέο Σύνταγμα. Όσοι/ες στέκονται στο γνωστό ερώτημα “θα κάνει αυτά που υποσχέθηκε, ή θα τους προδώσει;” ξεχνούν το πλαίσιο που έχουν ορίσει τα ίδια τα κινήματα και δείχνουν προσκολλημένοι στο αστικό παιχνίδι. Ξεχνούν ότι το σημαντικότερο πράγμα που είχε να κάνει ο νέος Πρόεδρος είναι να υπογράψει (ή να μην υπογράψει, στην περίπτωση του Καστ) το νέο Σύνταγμα, επιταχύνοντας ή εμποδίζοντας αντίστοιχα τις δυναμικές που αυτό φέρνει. Όσοι/ες πάλι υποτιμούν τη σημασία της κατοχής του προεδρικού θώκου από τις δυνάμεις του κινήματος, για να μας θυμίσουν ξανά ότι όλα παίζονται στο δρόμο, κάνουν mansplaining στο λαό της Χιλής, ο οποίος ξέρει πολύ καλά ότι όλα παίζονται τον δρόμο, αλλά ξέρει εξίσου καλά ότι πρέπει να νικήσει και στην πίστα των εκλογών, για να παίξει και στην επόμενη.

Ο δρόμος της Χιλής περνά από την Ελλάδα;

Το ερώτημα για εμάς είναι: σηματοδοτούν αυτά τα βήματα ένα νέο δρόμο προς το σοσιαλισμό; Ξέρουμε ήδη, η ιστορία μας έχει δείξει, ότι σε οποιαδήποτε χώρα με στοιχειώδη αστική, κοινοβουλευτική δημοκρατία, καμία εξέγερση δεν κατάφερε να αμφισβητήσει την αστική εξουσία και τη δημοκρατική της νομιμοποίηση. Ξέρουμε επίσης ότι μία αριστερή κυβέρνηση, είτε το θέλει, είτε όχι, είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Είτε θα ηττηθεί, είτε θα προσχωρήσει στον αντίπαλο, είτε θα προχωράει στην κόψη του ξυραφιού μεταξύ φθοράς και ανάθεσης.

Η Χιλή λοιπόν μοιάζει να προτείνει μια νέα λύση στη δύσκολη εξίσωση μεταξύ κινημάτων, εξεγέρσεων κι εκλογών. Η βάση αυτής της λύσης είναι η συμπαγής οργάνωση των κοινωνικών κινημάτων, αναγκαία συνθήκη η σχέση της πολιτικής αριστεράς με τα κινήματα και σημείο – κλειδί το αίτημα για τη Συντακτική Συνέλευση. Δεν ξέρουμε που θα οδηγήσει αυτός ο δρόμος. Είναι γνωστές και λογικές όλες οι επιφυλάξεις: τα κοινοβουλευτικά σώματα θα σταθούν εμπόδιο σε ριζοσπαστικές αλλαγές, οι μέχρι τώρα εξελίξεις στη Συντακτική προκαλούν ανησυχίες, ο νέος Πρόεδρος είναι μετριοπαθής (όπως ήταν κι ο Αλιέντε βέβαια, για να καταλήξει με το μικρό του όπλο στο χέρι).

Διαβάζουμε με πραγματικό ενδιαφέρον όλες τις κριτικές που γίνονται μέσα στην ίδια τη Χιλή, μέσα στην ίδια αυτή επαναστατική διεργασία. Άλλωστε, έτσι προχωρούν οι επαναστάσεις και έτσι ενώνονται οι επαναστάτες και οι επαναστάτριες: φωνάζοντας με όλη τους τη δύναμη ότι αυτή τη στιγμή πρέπει να γίνει Αυτό, και ότι αν κάνουμε το Άλλο, θα προδώσουμε το λαό και την ιστορία (αρκεί βέβαια το Αυτό να είναι κάτι πραγματικά νέο και άρα ενδεχομένως αποτελεσματικό – αν φωνάζουν ότι απλά πρέπει οπωσδήποτε να συνεχίσουμε να κάνουμε ακριβώς ό,τι κάναμε, δύσκολα θα ακουστούν).

Για να επιστρέψουμε στην αρχική σύγκριση, αυτό που αποδεικνύουν η Χιλή και η Γαλλία, είναι ότι δεν υπάρχει πραγματική διεκδίκηση κοινωνικής αλλαγής χωρίς κινήματα και χωρίς εξέγερση, και δεν υπάρχει περίπτωση νίκης, χωρίς αποτελεσματική, μαζική αριστερά που να βρίσκεται μέσα στα κινήματα, να πιστεύει στη δυνατότητα της κοινωνικής ανατροπής και να μπορεί να κερδίζει στις εκλογές.
Αυτές είναι οι προϋποθέσεις του «και στα δικά μας» που διαβάζαμε στα επινίκια σημειώματα των τελευταίων ωρών. Και στην Ελλάδα, δεν υπάρχει τέτοια αριστερά. Όχι, αν κρατάμε στο μυαλό μας τη μεγάλη εικόνα, σίγουρα δεν είναι το Apruebo Dignidad ο «ΣΥΡΙΖΑ της Χιλής», που απλά έμεινε ενωμένος, και που λόγω απόστασης μας φαίνεται πιο συμπαθής. Όχι, το θέμα της Χιλής δεν ήταν να ηττηθεί η ακροδεξιά, όπως το προσαρμόζουμε στις δικές μας χαμηλές προσδοκίες. Το θέμα είναι να νικήσουν οι γυναίκες, οι ιθαγενείς, τα παιδιά χωρίς εισιτήρια.
Αν δεν την φτιάξουμε λοιπόν τώρα, εμείς, αυτή την αριστερά, να την έχουμε διαθέσιμη για την κρίσιμη ώρα, κανένα κίνημα, καμιά εξέγερση δεν θα έχει καμία προοπτική νίκης. Μας αρέσει – δεν μας αρέσει, αυτό λέει η ιστορία τα τελευταία 100 χρόνια. Για τη δουλειά αυτή, εμείς δίνουμε ραντεβού στην ιδρυτική μας συνδιάσκεψη στις 7-9 Γενάρη. Κάθε άλλη σχετική ιδέα βέβαια, ευπρόσδεκτη.