Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πλέον αντιμέτωπος με τη μήνη των επιζώντων των δύο φονικών σεισμών, αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης σχετικά με το εγκληματικό κατασκευαστικό ιστορικό της χώρας και την ανεπάρκεια ανταπόκρισης σε μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές.

https://twitter.com/trthaber/status/1623914658821447681?s=20&t=QK6k_XU_i1Rh2KE-XEJVBw

Με τον απολογισμό των νεκρών από τους δύο τεράστιους σεισμούς της Δευτέρας να φτάνει μέχρι στιγμής του 23.300 νεκρούς και 77.711 τραυματίες σύμφωνα με νεότερη ενημέρωση από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι επικριτές λένε ότι η καθυστέρηση της κυβέρνησης στην αποστολή γερανών και άλλων βαρέων μηχανημάτων για την ανύψωση πλακών από σκυρόδεμα έχασε ένα κρίσιμο παράθυρο ευκαιρίας για να σώσει ανθρώπους. Οι ειδικοί φοβούνται ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν θαφτεί κάτω από τα ερείπια, πράγμα που σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων θα συνεχίσει να αυξάνεται. Πέραν των εκτιμήσεων υπάρχουν χιλιάδες ανθρώπων που αναφέρουν ότι ενώ πριν κάποιες ώρες ή μέρες άκουγαν φωνές από τα ερείπια, πλέον δεν ακούγεται τίποτα.

Ο Ερντογάν παραδέχτηκε ότι υπήρχαν δυσκολίες στην αποστολή επείγουσας βοήθειας εν μέσω σκληρών χειμερινών συνθηκών και στις 10 επαρχίες που επλήγησαν, αν και δήλωσε την Τετάρτη ότι έχουν κινητοποιηθεί όλα τα διαθέσιμα μέσα για βοήθεια. Ωστόσο, οι κατηγορίες αυξάνονται, με ισχυρισμούς ότι η κυβέρνηση απέτυχε να επιβάλει τους κανόνες ποιότητας κατά τη διάρκεια μιας κατασκευαστικής έκρηξης που συνέβαλε στον πλουτισμό της “Συμμορίας των Πέντε” και στη μετατροπή της Αντιόχειας, του Ντιάρμπακιρ, του Αντίγιαμαν, του Καχραμάνμαρας και άλλων πόλεων σε νεκροταφεία. “Πριν από έξι μήνες αγόρασα στην κόρη μου διαμέρισμα. Πού να ήξερα ότι τη αγόρασα τάφο”, λέει μία μητέρα στο Καχραμάνμαράς ενώπιον των τουρκικών καναλιών.

Κακής ποιότητας

Η Συμμορία των Πέντε (Beşli Çete): Πρόκειται για τις Cengiz Holding με πρόεδρο τον Μεχμέτ Τζενγκίζ, Kalyon Construction υπό τον Τζεμάλ Καλιοντζού, Kolin Construction υπό τον Νατζί Κολογλού, Limak Holding υπό τον Νιχάτ Οζντεμίρ και MNG Holding με πρόεδρο τον Μεχμέτ Ναζίφ Γκουνάλ. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα κορυφαίων παγκοσμίως που εξασφάλισαν τα περισσότερα κρατικά συμβόλαια για έργα υποδομών ανά επένδυση και περιοχή και ανά επένδυση και πρωτογενή τομέα την περίοδο μεταξύ 1990 και 2020. Μόλις στο δεύτερο μισό της περασμένης δεκαετίας, οι “πέντε” είχαν κερδίσει το 30% του συνόλου των δημόσιων διαγωνισμών που διεξήχθησαν για κατασκευαστικά έργα στην Τουρκία. Η αξία αυτού του μεριδίου ήταν τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια δολάρια. Τους υπόλοιπους δημόσιους διαγωνισμούς μοιράστηκαν 20.851 εταιρείες. Έχουν κερδίσει πολλούς μεγάλους δημόσιους διαγωνισμούς όπως η γέφυρα Osmangazi, το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, η σήραγγα Eurasia και η γέφυρα Yavuz Sultan Selim.

Παρά τους σκληρούς κώδικες ασφαλείας που επιβλήθηκαν μετά τους σεισμούς που σκότωσαν περισσότερους από 18.000 ανθρώπους στη Νικομήδεια, κοντά στην Κωνσταντινούπολη το 1999, η κακή ποιότητα κατασκευής παρέμεινε ένα ζήτημα. Οι επικριτές έχουν κατηγορήσει τους κατασκευαστές ότι θυσίασαν την ασφάλεια υπέρ της ταχύτητας και του κόστους, λέγοντας ότι πολλά κτίρια που είχαν υποστεί ζημιά δεν είχαν χαλύβδινες ράβδους στήριξης και επαρκές σκυρόδεμα.

Ένας “λόγος για μια τέτοια καταστροφή είναι η έλλειψη εποπτείας, καθώς η διαδικασία κατασκευής μετατράπηκε σε εργαλείο συλλογής κεφαλαίων”, δήλωσε την Πέμπτη ο Τεζτζάν Καρακούς Τζαντάν, επικεφαλής του υποκαταστήματος της Άγκυρας του Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων. “Μερικά κτίρια έχουν χωριστεί στα δύο, πράγμα που σημαίνει ότι το υλικό είναι φτωχό”.

Η τουρκική κυβέρνηση επιβεβαίωσε την κατάρρευση 6.444 κτιρίων από περισσότερα από 11.000 που αναφέρθηκαν ότι υπέστησαν ζημιές. Κάθε μέρα που περνά μειώνει δραματικά τις πιθανότητες επιβίωσης των ανθρώπων κάτω από τα ερείπια, σύμφωνα με τον Οβγκιούν Αχμέτ Ερτζάν, καθηγητή γεωφυσικής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. “Αντιμετωπίζουμε μια εξαιρετική καταστροφή”, είπε. “Ακόμα κι αν οι έλεγχοι γίνονταν καλά, η καταστροφή δεν θα ήταν πολύ μικρότερη”.

Οι κατασκευαστικές εταιρείες είναι γνωστό ότι αφαιρούν κολώνες στήριξης από ορισμένα καταστήματα και χώρους στάθμευσης και κάνουν αλλαγές στους τοίχους στήριξης, τις πόρτες και τα παράθυρα των κτιρίων. Αυτή η πρακτική μπορεί “να προκαλέσει την κατάρρευση κτιρίων σε σεισμούς”, δήλωσε ο Μπουράκ Κουρτμάν, πολιτικός μηχανικός στην εταιρεία κατασκευαστικών υπηρεσιών Yuksel Proje με έδρα την Άγκυρα. “Το κύριο πρόβλημα αυτού του χάους σήμερα είναι αυτή η μονοπρόσωπη διακυβέρνηση”, είπε η Μεράλ Ακσενέρ, η πρόεδρος του αντιπολιτευόμενου Κόμματος Iyi, ισχυριζόμενη μια θεσμική κατάρρευση στη χώρα αφού ο Ερντογάν μετέτρεψε το γραφείο του προέδρου σε πλέγμα εκτελεστικής εξουσίας.

Άργησαν

Η κριτική για τις κατασκευές έρχεται καθώς ο Ερντογάν προετοιμάζεται για τις εθνικές εκλογές τον Μάιο, όπου επιδιώκει να επεκτείνει την κυριαρχία ρεκόρ δύο δεκαετιών – μια διακυβέρνηση που χαρακτηρίζεται από μια έκρηξη στις κατασκευές που χαιρετίστηκε από τον πρόεδρο ως βασικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης.

Η ικανότητα διάσωσης ανθρώπων και παροχής βοήθειας στη ζώνη της καταστροφής έχει γίνει γρήγορα κορυφαίο ζήτημα ενόψει των εκλογών. Πρωθυπουργός από το 2003 ως το 2014, πρόεδρος έκτοτε, ο αμετακίνητος κ. Ερντογάν επιβεβαίωσε στα τέλη Ιανουαρίου ότι οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν στην Τουρκία τη 14η Μαΐου. Το μικρό χρονικό περιθώριο που μεσολαβεί ελαχιστοποιεί τα περιθώρια της τουρκικής αντιπολίτευσης να συμφωνήσει σε κοινό υποψήφιο. Αν και ορισμένοι δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο οι εκλογές να αναβληθούν εξαιτίας της καταστροφής.

Στις δέκα σεισμόπληκτες επαρχίες κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τρεις μήνες. Οι αρχές υπολογίζουν πως 13,5 εκατομμύρια Τούρκοι επλήγησαν άμεσα από τον σεισμό της Δευτέρας, ισχύος 7,8 βαθμών. Κάτοικοι συνεχίζουν να ψάχνουν επιζώντες στα συντρίμμια — αλλά τις περισσότερες φορές, δεν βρίσκουν παρά πτώματα. Για όσους σώθηκαν, μένουν οι παγωμένοι δρόμοι. Ή, για τους πιο τυχερούς, τα αυτοκίνητά τους.

Για τον τούρκο πρόεδρο, η συγκυρία έμοιαζε ευνοϊκή. Μετά την πτώση της δημοτικότητάς του που κατέγραφαν οι σφυγμομετρήσεις πέρυσι, λόγω της οικονομικής κρίσης και του πληθωρισμού που πέταγε στα ουράνια (πάνω από 85%), έβλεπε τα ποσοστά του να συνέρχονται σιγά-σιγά. Όμως η απουσία αποτελεσματικής διαχείρισης της καταστροφής τις πρώτες ημέρες μετά τον σεισμό από την κυβέρνησή του δεν αποκλείεται να αντιστρέψει την τάση.

“Ήρθαν πολύ αργά, ο ανιψιός μου είχε απλώς ένα σπασμένο πόδι, αλλά δεν μπορούσε να αντέξει καθώς περίμενε βοήθεια μάταια”, είπε ένας ηλικιωμένος σε ζωντανή μετάδοση του Fox TV από μία από τις πιο πληγείσες πόλεις του Καχραμανμάρας, ένα προπύργιο υποστήριξης για Το κυβερνών Κόμμα AKP του Ερντογάν. “Αυτοί που διοικούν αυτή τη χώρα θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί και προσεκτικοί”, είπε, ώρες αφότου ο Ερντογάν επισκέφτηκε ένα βιαστικά σκηνικό για τους εκτοπισμένους. “Ξέρουμε πώς κυβερνούν, θα πρέπει να στραφούν λίγο στους πολίτες και να υπηρετήσουν τον λαό”.

Ο Χακάν Τανριβέρντι έχει ένα απλό μήνυμα να στείλει στον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: “Μην έρθεις εδώ να ζητήσεις ψήφους”. “Αυτό που μας τραυμάτισε βαθιά είναι πως δεν μας βοήθησε κανένας”, προσθέτει. Στην Αντιγιαμάν, την πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, όπου ζει ο Τανριβέρντι, ο Ερντογάν επικράτησε με χαρακτηριστική άνεση το 2018. Όμως πέντε χρόνια αργότερα, πολλοί κάτοικοι καταγγέλλουν την φονική αργοπορία των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης και τις μεγάλες ελλείψεις εξοπλισμού.

“Δεν είδα κανέναν πριν από τις 14:00 τη δεύτερη ημέρα μετά τον σεισμό”, με άλλα λόγια 34 ώρες μετά την κύρια σεισμική δόνηση, φωνάζει εξοργισμένος ο Μεμέτ Γιλντιρίμ. “Ούτε κράτος, ούτε αστυνομία, ούτε στρατό. Ντροπή σας! Μας παρατήσατε στην τύχη μας”.

Ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είπε ότι η κακές κατασκευές συνέβαλαν στον υψηλό αριθμό θυμάτων και ότι η Τουρκία, μια χώρα επιρρεπής σε σεισμούς, δεν έχει πάρει μαθήματα από το παρελθόν. Κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι σπατάλησε τα χρήματα των φορολογουμένων που προορίζονταν για την προετοιμασία τέτοιων καταστροφών.

Επιπλέον τούτων η πρόσβαση στο Twitter στην Τουρκία περιορίστηκε προσωρινά μετά τα σχόλια του Κιλιτσντάρογλου, αν και η υπηρεσία επιτήρησης τηλεπικοινωνιών – η οποία έχει τη δύναμη να περιορίσει το εύρος ζώνης – δεν είπε ότι έκλεισε την πρόσβαση. Ο Έλον Μασκ, σε τουιτ του είπε αρχικά ότι το ερευνούν, ενώ χτες το πρωί είπε ότι έλαβε διαβεβαίωση από την τουρκική κυβένρηση ότι θα επανέλθει πλήρως η συνδεση. Το Twitter χρησιμοποιείται από τους Τούρκους για να εντοπίσουν και να διαμοιραστούν τις διευθύνσεις ατόμων παγιδευμένων, από τους οποίους έρχεται ακόμα φωνή. Συνεπώς δεν είναι υπερβολή να χαρακτηριστεί εγκληματική η ενέργεια του Τούρκου πορέδρου.

Αυτό το λάθος, όμως, δεν τον εμπόδισε να διαπράξει ακόμα ένα. Θέλοντας να κερδίσει πόντους, έναντι της αντιπολίτευσης η οποία από την πρώτη στιγμή είναι στις πληγείσες περιοχές και έχει γελοιοποιήσει την κυβέρνηση, ο Ερντογάν αποφάσισε χτες να πάει στο Χατάι. Για να πάει όμως (και στη συνέχεια για να φύγει), αποφασίστηκε από το συνεργείο του να κλείσει ο μοναδικός δρόμος πρόσβασης προς την επαρχία. Αποτέλεσμα τούτου ήταν επί πάνω από 10 ώρες η βοήθεια που έσπευδε στην περιοχή να έχει μπλοκαριστείστην εθνική οδό έξω από την επαρχία και κρίσιμη ιατρική βοήθεια, σόμπες και είδη πρώτης ανάγκης να μην μπορούν να φτάσουν.

Κρατική ανυπαρξία

Σαν να μην έφταναν αυτά οι Τούρκοι, κατά της πρώτες ώρες της καταστροφής ήταν αντιμέτωποι και με την κρατική ανυπαρξία, ενώ αργότερα και με τις ύβρεις του Ερντογάν.

Ο αρχηγός του τουρκικού κράτους παραδέχθηκε προχθές Τετάρτη πως υπήρξαν “κενά” στην αντίδραση των αρχών. Αλλά επιδιώκει να πάρει ξανά το πάνω χέρι. Την Τρίτη, πήρε μέρος σε σύσκεψη των υπηρεσιών διαχείρισης καταστροφών στην Άγκυρα, προτού περιοδεύσει για δύο ημέρες σε σεισμόπληκτες περιοχές.

Στην Αντιγιαμάν πάντως δεν πήγε.

“Γιατί το κράτος ήταν άφαντο μια ημέρα σαν αυτή; Πού είναι τα θεμέλια της δημοκρατίας της Τουρκίας;”, διαμαρτύρεται ο Χεντιγέ Καλκάν, εθελοντής. “Κόσμος βγάζει πτώματα δικών του από τα συντρίμμια με δικά του μέσα”.

Το μέγεθος της καταστροφής, το γεγονός πως έγινε σε αχανή περιοχή, τομείς της οποίας είναι απομακρυσμένοι, καθώς και το ότι ο σεισμός χτύπησε εν μέσω κύματος κακοκαιρίας, θα έκανε πάντως εξαιρετικά περίπλοκες τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης σε οποιαδήποτε χώρα.

Ο Ερντογάν έγινε δεκτός με θερμές εκδηλώσεις από εκατοντάδες σεισμοπαθείς στις – προσεκτικά χορογραφημένες – τηλεοπτικές μεταδόσεις κατά την περιοδεία του. Οι κάμερες ζούμαραν σε ηλικιωμένη που έκλαιγε στον ώμο του σε μια από αυτές.

Ο Βεϊσέλ Γκιουλτεκίν δεν θα επιφύλασσε την ίδια αντιμετώπιση στον πρόεδρο του. Ένας από τους συγγενείς του ήταν καταπλακωμένος από τα συντρίμμια, είχαν παγιδευτεί τα πόδια του. “Μιλάγαμε μέχρι το πρωί. Θα μπορούσα να τον βγάλω με ένα απλό τρυπάνι (…). Αλλά δυστυχώς, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα με γυμνά χέρια”. Στον δεύτερο μεγάλο σεισμό που ακολούθησε, “όλο του το σώμα καταπλακώθηκε (από τα συντρίμμια) και πέθανε”.

Δημοσιογράφοι του Γαλλικού Πρακτορείου είδαν χθες Πέμπτη μηχανήματα έργου και μέλη σωστικών συνεργείων, ιδίως ξένων αποστολών, γύρω από κτίρια που έχουν καταρρεύσει σε συνοικίες της Αντιγιαμάν.

Παγιδευμένοι εγκαταλείφθηκαν “στην (επιθανάτια) αγωνία μέσα στο κρύο”, λέει. “Δεν είναι αμαρτία να αφήνεις κόσμο να πεθαίνει έτσι;”, διερωτάται ο Χακάν Τανριβερντί.

Και ο Τούρκος πρόεδρος, σε ομιλία του την Τετάρτη, τόλμησε να αποκαλέσει όσους μιλούν για ανύπαρκτο κράτος “ανέντιμους”.