Του Σεραφείμ Κωνσταντινίδη

Ο διπλός σεισμός στην Τουρκία, είναι μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές των τελευταίων ετών διεθνώς και θα έχει πολλαπλές συνέπειες. Η ανυπολόγιστη ανθρωπιστική κρίση με χιλιάδες θύματα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί αλλά σημαντικές είναι οι επιπτώσεις και στην οικονομία. Άλλωστε ακόμα και πριν την καταστροφή η τουρκική οικονομία ήταν ευάλωτη καθώς πλήττονταν από την ανορθόδοξη πολιτική της κυβέρνησης που οδήγησε τον πληθωρισμό στο 65% και σε μεγάλη υποτίμηση της λίρας.

Ψύχραιμες εκτιμήσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι εφέτος η οικονομία της χώρας θα υποστεί από τον σεισμό πτώση κατά  1-2 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, καθώς έχουν πληγεί οι υποδομές της περιοχής, μεγάλο μέρος των αστικών κέντρων και κυρίως πολυώροφα κτίρια το καθένα από τα οποία στέγαζε εκατοντάδες κατοίκους. Εφόσον επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις αυτές, θα επιδεινωθούν όλα τα κρίσιμα στοιχεία της οικονομίας όπως το έλλειμμα του δημοσίου και η απασχόληση.

Οι δέκα νομοί που επλήγησαν αποτελούν την ξεχασμένη Τουρκία ή τουλάχιστον αυτή που υποβαθμίζονταν συστηματικά από το κράτος, η “άγνωστη” Τουρκία που… δεν θέλει το καθεστώς. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι Αραβικής και Κουρδικής καταγωγής, ενώ σημαντικές είναι οι κοινότητες Χριστιανών όπως ορθόδοξοι κόπτες και Αρμένιοι ενώ υπάρχουν και μικρές κοινότητες Εβραίων.

Συνολικά οι κάτοικοι της περιοχής, σύμφωνα με την απογραφή που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία πριν δύο μέρες, είναι 13,4 εκατ. άτομα και αποτελούν το 15,7% του πληθυσμού της χώρας. Ωστόσο, η οικονομία της περιοχής φθάνει μόλις το 9,3% του ΑΕΠ καθώς το κατά κεφαλήν εισόδημα σε αρκετούς νομούς είναι σχεδόν το μισό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας. Πρόκειται κυρίως για αγροτική περιοχή που προσφέρει το 14,3% της αγροτικής παραγωγής της χώρας, 11,2% της βιομηχανικής παραγωγής, συγκεντρώνει το 8,5% των εξαγωγών της χώρας και 6,7% των εισαγωγών.

Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι οι επιπτώσεις στο εξωτερικό εμπόριο και το εμπορικό ισοζύγιο θα είναι περιορισμένες καθώς η μείωση των εξαγωγών ίσως αντισταθμιστεί από τον περιορισμό των εισαγωγών.

Ωστόσο, οι μεγάλες καταστροφές σε δημόσια κτήρια, το οδικό δίκτυο, νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτήρια, λιμάνια και τοπικά αεροδρόμια θα απαιτήσουν μεγάλα έργα και χρηματοδότηση του κρατικού προϋπολογισμού που ήδη πιέζεται από δαπάνες που γίνονται για προεκλογικούς λόγους όπως η πρόωρη συνταξιοδότηση υπαλλήλων, αυξήσεις μισθών και συντάξεων, επιδοτήσεις εταιρειών και τραπεζών ώστε να στηριχθεί η λίρα.

Χαρακτηριστική της απότομης πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας εξαιτίας του σεισμού ήταν και η κατανάλωση ρεύματος στη χώρα που μειώθηκε 11% ενώ η  μεγαλύτερη ναυτιλιακή εταιρεία containers του κόσμου Maersk, ανακοίνωσε ότι τα εμπορεύματα που είχαν προορισμό το μεγάλο λιμάνι της Αλεξανδρέττας (Iskenderun) το οποίο καίγονταν δύο μέρες, κατευθύνονται σε άλλα λιμάνια της περιοχής με ανάλογο κόστος για τους παραλήπτες.

Η περιοχή μπορεί να είναι υποβαθμισμένη όσον αφορά την οικονομία αλλά για προφανείς λόγους έχει γεωπολιτική σημασία. Συνορεύει με τις χώρες ειδικού ενδιαφέροντος (Συρία, Ιράκ, Ιράν) ενώ ο τοπικός πληθυσμός είναι ανομοιογενής και άρα σύμφωνα με την εθνικιστική ρητορική που κυριαρχεί, ύποπτος.

Ίσως, γι’ αυτό σχεδόν πριν εμφανιστούν οι υπηρεσίες που θα βοηθούσαν τους πληγέντες εμφανίστηκαν οι αρχές ασφαλείας που αναζητούσαν όσους μεταδίδουν ψέματα σχετικά με τις καταστροφές και την ολιγωρία του κράτους και συνελήφθησαν μερικές δεκάδες “προβοκάτορες”.

Ωστόσο, το ουσιαστικό θέμα είναι γιατί έγινε τόσο μεγάλη  καταστροφή αστικών κέντρων καθώς έχουν καταρρεύσει χιλιάδες ακίνητα πολλά από τα οποία είναι πρόσφατα και πολυώροφα. Πρόκειται για αποτυχία του κρατικού πολεοδομικού συστήματος αλλά  και γενικότερα της προχειρότητας με την οποία κτίζονταν το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας. Με πρόσχημα την ανάπτυξη και την κάλυψη στεγαστικών αναγκών που πληθυσμού που αυξάνονταν γρήγορα, δόθηκαν αφειδώς άδειες για πολυώροφα κτίρια χωρίς προδιαγραφές και κυρίως έλεγχο των κατασκευών.

Ο σεισμός ήταν ισχυρός αλλά όχι απίθανο ενδεχόμενο. Αντίθετα, επιφανείς  Τούρκοι σεισμολόγοι προειδοποιούσαν πολλά χρόνια για το ενδεχόμενο αυτό και ειδικά στη συγκεκριμένη περιοχή ζητώντας λήψη μέτρων. Οι πολιτικοί όμως των κομμάτων εξουσίας προτιμούσαν τις σχέσεις διαπλοκής με τις κατασκευαστικές εταιρείες και τη γρήγορη ανάπτυξη με οικοδομές χαμηλού κόστους.