Του Bobby Ghosh

Δέκα ημέρες πριν από τις πιο σημαντικές εκλογές στον κόσμο για το 2023, η αναμέτρηση μεταξύ του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του κύριου υποψηφίου της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είναι σκληρή. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι όλα τα αποτελέσματα είναι πιθανά: ο Ερντογάν θα μπορούσε να παρατείνει την κυβερνητική κυριαρχία του σε μια τρίτη δεκαετία ή να χάσει την προεδρία, η δε Λαϊκή Συμμαχία του θα μπορούσε να διατηρήσει ή και να χάσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Είναι ωστόσο χαρακτηριστικό ότι ένας αέρας απόγνωσης έχει εμφιλοχωρήσει στις προεκλογικές ομιλίες του προέδρου και ανώτερων στελεχών του ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Για να αποσπάσουν την προσοχή των ψηφοφόρων από την καταστροφική κακοδιαχείριση της οικονομίας εκ μέρους τους, εκφωνούν τετριμμένα τροπάρια προκειμένου να συνδεθούν με τους ψηφοφόρους. Ο ίδιος ο Ερντογάν, επιστρέφοντας στην προεκλογική μάχη μετά από ένα τριήμερο διάλειμμα λόγω ενός στομαχικού προβλήματος, στρέφεται κατά της LGBT κοινότητας και ισχυρίζεται ότι η αντιπολίτευση υποστηρίζεται από τρομοκράτες.

Η θεωρία της “δυτικής συνωμοσίας”

Μετά, έρχεται το παλαιότερο τροπάριο όλων: οι ηγέτες του AKP κατηγορούν τη Δύση ότι σχεδιάζει να επηρεάσει την ψηφοφορία. Σε τελική ανάλυση, επισημαίνουν, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να “διευκολύνουν” την αντιπολίτευση να νικήσει τον Ερντογάν στις εκλογές. Ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού έχει προειδοποιήσει για μια δυτική “απόπειρα πολιτικού πραξικοπήματος” την ημέρα των εκλογών.

Ο Ερντογάν, επίσης, προχώρησε σε νύξεις περί “συνωμοσίας” εναντίον του. Αναφερόμενος στον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο, είπε στην τηλεόραση του CNN-Turk: “Η Δύση λέει ότι είναι εναντίον του Ερντογάν. Η εχθρική τους στάση απέναντι στον Ερντογάν είναι μια εχθρική στάση απέναντι στο έθνος μου – το έθνος μου θα ματαιώσει αυτή τη συνωμοσία στις 14 Μαΐου”.

Τέτοιες υστερικές δηλώσεις περί δυτικών συνωμοσιών μυρίζουν δικαιολόγηση επερχόμενης ήττας και προετοιμασία γι’ αυτήν. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν έχει εντελώς άδικο να υποθέτει ότι ο Μπάιντεν και πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες θα χαίρονταν να τον δουν να αποχωρεί – σε μεγάλο βαθμό λόγω της ανοικτής εχθρότητάς του απέναντί τους και της περιφρόνησής του για τις στρατηγικές τους ανησυχίες. Ο εκ γενετής συμφιλιωτικός τόνος της φωνής του Κιλιτσντάρογλου, σε έντονη αντίθεση με τη διαρκή ένταση στη χροιά του Ερντογάν, θα ήταν από μόνη της μια ευπρόσδεκτη αλλαγή.

Οι δυτικοί ηγέτες ελπίζουν σίγουρα ότι μια αλλαγή ηγεσίας στην Άγκυρα θα οδηγήσει στη ταχεία επιστροφή της Τουρκίας στον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου μετά από χρόνια μετατόπισης προς Ανατολάς. Σε μια εποχή κατά την οποία το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση της σύγχρονης ιστορίας του από την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, η συμμαχία θα ήταν ευτυχής να έχει την Τουρκία ως μέρος της συναίνεσης και όχι ως παράγοντα αναταραχής.

Χαμηλά ο πήχυς

Ακόμη όμως κι αν οι εκλογές παραγάγουν το χειρότερο αποτέλεσμα για τον Ερντογάν, οι δυτικοί ηγέτες θα πρέπει να αυτοπροστατευθούν από το να φορτώσουν τον Κιλιτσντάρογλου με υπερβολικές προσδοκίες. Πρώτον, πιθανότατα θα προστατεύσει το πολιτικό κεφάλαιο το οποίο θα συσσωρεύσει από τη νίκη του για τις εσωτερικές προτεραιότητες – όπως η απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, η αποδέσμευση του Τύπου από τον ασφυκτικό κρατικό έλεγχο, η εξομάλυνση του υψηλού πληθωρισμού, η διάσωση ενός αδύναμου νομίσματος και η διόρθωση της ζημιάς από τους δίδυμους σεισμούς του Φεβρουαρίου – αντί να το θρυμματίσει σε στροφές στην εξωτερική πολιτική. Εξάλλου, συμμερίζεται την κοσμοθεωρία του Ερντογάν σε διάφορους τομείς όπου αυτή διαφέρει από τη δυτική οπτική.

Εάν η Δύση θέλει ο Κιλιτσντάρογλου να είναι ευέλικτος στην εξωτερική πολιτική, θα πρέπει να τον βοηθήσει να καθαρίσει με το χάος το οποίο έχει δημιουργήσει ο Ερντογάν στην τουρκική οικονομία – ή, αν δεν τα καταφέρει άμεσα σε αυτό, να είναι υπομονετική όσο εκείνος θα αντιμετωπίζει το φάσμα του συγκεκριμένου ηράκλειου έργου.

Ένα επίμαχο πρόβλημα του οποίου το ΝΑΤΟ μπορεί να αναμένει γρήγορη επίλυση υπό την προεδρία του Κιλιτσντάρογλου είναι η ένταξη της Σουηδίας: η αντιπολίτευση έχει ήδη διακηρύξει ότι θα άρει το βέτο του Ερντογάν. Θεωρητικά, η συμμαχία θα μπορούσε να έχει 32 μέλη μέχρι τον Ιούλιο, όταν οι ηγέτες των κρατών-μελών της θα συγκεντρωθούν για μια σύνοδο κορυφής στο Βίλνιους.

O Κιλιτσντάρογλου, ωστόσο, είναι απίθανο να αφαιρέσει γρήγορα το άλλο αγκάθι το οποίο πλήττει τις σχέσεις της Τουρκίας με τους δυτικούς συμμάχους της: την αγορά από τον Ερντογάν του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400, το οποίο δυνητικά θέτει σε κίνδυνο την άμυνα του ΝΑΤΟ. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει σε προηγούμενη φάση υποστηρίξει την αγορά. Έχει δηλώσει επίσης ότι θέλει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Ρωσία, η οποία έχει γίνει ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας, καθώς και βασικός προμηθευτής ενέργειας. Η Μόσχα δεν θα έβλεπε με καθόλου καλό μάτι το ενδεχόμενο η Άγκυρα να αποχωρήσει από τη συμφωνία για τους S-400.

Για τον ίδιο λόγο, η Δύση δεν πρέπει να περιμένει από μια κυβέρνηση Κιλιτσντάρογλου να ενταχθεί στο καθεστώς κυρώσεων κατά της Ρωσίας ή να συμμετάσχει σε οποιοδήποτε είδος οικονομικού αποκλεισμού της Μόσχας. Όπως ο Ερντογάν, ο αντίπαλός του, εάν εκλεγεί πρόεδρος, θα υποστηρίξει ότι η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει έναν πιο χρήσιμο ρόλο ως δυνητικός ειρηνοποιός στην Ουκρανία – και ως αγωγός μέσω του οποίου τα ουκρανικά σιτηρά θα μπορούν να φτάνουν στον υπόλοιπο κόσμο.

Ένας άλλος τομέας όπου ο Κιλιτσντάρογλου θα απογοητεύσει τους Δυτικούς που περιμένουν μεγάλες αλλαγές είναι η Συρία, ειδικά στις συναλλαγές του με τις κουρδικές ομάδες οι οποίες έχουν βοηθήσει τη Δύση στον αγώνα κατά του ISIS. Υπάρχει ελάχιστη διαφορά μεταξύ του Ερντογάν και της αντιπολίτευσης ως προς την άποψη ότι οι κουρδικές ομάδες, ορισμένες από τις οποίες είναι ευθυγραμμισμένες με τρομοκρατικές οργανώσεις, αντιπροσωπεύουν μια υπαρξιακή απειλή για την Τουρκία. Ακόμα κι αν είχε την τάση να είναι ευέλικτος, η παρουσία του εθνικιστικού Κόμματος Iyi της Μεράλ Ακσενέρ στη συμμαχία του θα κρατά το χέρι του Κιλιτσντάρογλου στα σχετιζόμενα με τους Κούρδους ζητήματα.

Ομοίως, ο Κιλιτσντάρογλου θέλει να απελάσει εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες πίσω στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο πατρίδα τους, μια κίνηση η οποία δεν πρόκειται να τον κάνει αγαπητό στις οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Κιλιτσντάρογλου έχει δεσμευτεί να επαναφέρει σε θετική τροχιά τις σχέσεις με τη Δύση – και δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητείται η ειλικρίνειά του. Ακόμη ωστόσο κι αν υπάρξει αλλαγή κυβέρνησης στην Άγκυρα μετά τις 14 Μαΐου, οι προτεραιότητές της νέας θα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες της Ουάσιγκτον ή των Βρυξελλών. Η Δύση θα ήταν σοφό να διαχειριστεί με ιδιαίτερη προσοχή τις προσδοκίες της.