Οι λαοί της Τουρκίας και του Κουρδιστάν κρατούν την ανάσα τους, περιμένοντας με ανυπομονησία το μήνυμα που θα στείλει ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

Μετά από δύο συναντήσεις μεταξύ της αντιπροσωπείας του Ιμραλί του Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) και του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, το Κόμμα DEM ανακοίνωσε ότι ο Οτσαλάν έστειλε επιστολή στη διοίκηση της Ένωσης Κοινοτήτων του Κουρδιστάν (KCK) και του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) στην Ευρώπη και στο Καντίλ. Μετά την επίσκεψη της αντιπροσωπείας στο Νότιο Κουρδιστάν, όλα τα βλέμματα στράφηκαν για άλλη μια φορά στην επικείμενη αίτηση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και στην αναμενόμενη συνάντηση με τον Οτσαλάν.

Οι διαφορές στην προσέγγιση μεταξύ του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) σχετικά με αυτή τη διαδικασία έχουν επίσης γίνει αντικείμενο συζήτησης εν μέσω όλων αυτών των εξελίξεων. Παρόμοιες προσεγγίσεις στο παρελθόν απέτρεψαν διαδικασίες που θα μπορούσαν να έχουν ενισχύσει την ελπίδα και να οδηγήσουν σε πιθανές διαπραγματεύσεις.

Το τουρκικό κράτος δεν ήρε την απομόνωση που είχε επιβληθεί στον Οτσαλάν, απέτυχε να εφαρμόσει νομικές μεταρρυθμίσεις και επέμεινε στον μονομερή αφοπλισμό κατά τη διάρκεια της διαδικασίας που είναι δημόσια γνωστή ως «συνομιλίες του Όσλο», που ουσιαστικά οδήγησε στην κατάρρευση της διαδικασίας. Αυτό το μοτίβο παρεμπόδισης υπήρξε βασικός παράγοντας για την αποτυχία προηγούμενων ειρηνευτικών προσπαθειών.

Τι συνέβη στις συνομιλίες του Όσλο; 

Για να καταλάβουμε τι συνέβη κατά τη διάρκεια των συνομιλιών του Όσλο, ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Amed Dicle, το οποίο καταγράφει τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.

Οι προετοιμασίες ξεκίνησαν στις Βρυξέλλες τον Νοέμβριο του 2007

Οι προετοιμασίες για τις συνομιλίες του Όσλο ξεκίνησαν με την πρώτη συνάντηση, που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες την 1η Νοεμβρίου 2007. Σε αυτή την αρχική συγκέντρωση, με τη μεσολάβηση νορβηγικής αντιπροσωπείας, συμμετείχαν ο Sabri Ok που εκπροσωπούσε την κουρδική πλευρά και ο Emre Taner, ο υφυπουργός της Τουρκικής Εθνικής Οργάνωσης Πληροφοριών (MIT), εκπροσωπώντας την τουρκική πλευρά. Η συνάντηση ήταν σημαντική καθώς επέτρεψε στις δύο πλευρές να αξιολογήσουν η μία τη στάση της άλλης. Ωστόσο, η διαδικασία σταμάτησε λόγω της στρατηγικής της Άγκυρας για στρατιωτική αποδυνάμωση του PKK πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων.

Η πρώτη συνάντηση του Όσλο πραγματοποιήθηκε στις 3-4 Σεπτεμβρίου 2008

Τα διαμεσολαβητικά ιδρύματα κατέβαλαν προσπάθειες για να διασφαλίσουν ότι οι συνομιλίες θα συνεχιστούν. Στις 21 Ιανουαρίου 2008 πραγματοποιήθηκε συνάντηση στη Γενεύη με την κουρδική πλευρά για την αξιολόγηση της κατάστασης. Την περίοδο αυτή συνεχίστηκαν τα έμμεσα μηνύματα μεταξύ του τουρκικού κράτους και του PKK. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι χρειάζονταν πιο συγκεκριμένα βήματα για να έρθουν και οι δύο πλευρές απευθείας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Μια συνάντηση στη Γενεύη στις 3 Ιουλίου 2008 έθεσε τις βάσεις για άμεσες διαπραγματεύσεις. Μεσολαβητές της Νορβηγίας, της Βρετανίας και των Ηνωμένων Εθνών διευκόλυναν τη διαδικασία. Τόσο η τουρκική όσο και η κουρδική πλευρά συναντήθηκαν σε αυτό το στάδιο και συμφώνησαν στην αναγκαιότητα συνέχισης των διαπραγματεύσεων. Στη συνέχεια, στις 27 Αυγούστου 2008, πραγματοποιήθηκε μια προπαρασκευαστική συνάντηση στο Erbil (Hewlêr), κατά την οποία το PKK οριστικοποίησε την αντιπροσωπεία που θα συμμετείχε στις συνομιλίες του Όσλο.

Στις συναντήσεις συμμετείχαν εκπρόσωποι από το Καντίλ

Η διαδικασία του Όσλο ξεκίνησε επίσημα στις 3-4 Σεπτεμβρίου 2008. Εκπρόσωποι του PKK στις συνομιλίες ήταν οι Mustafa Karasu, Sozdar Avesta και Zübeyir Aydar, ενώ η τουρκική πλευρά εκπροσωπήθηκε από τον Afet Güneş, αναπληρωτή υφυπουργό του MIT, μαζί με την ομάδα της. Το πρώτο σημείο διαμάχης στις διαπραγματεύσεις ήταν αν οι μεσολαβητές θα ήταν παρόντες στο τραπέζι. Η τουρκική πλευρά αντιτάχθηκε στην εμπλοκή τρίτου μέρους, ενώ η κουρδική πλευρά επέμενε στην παρουσία τους. Στο τέλος, επετεύχθη συμβιβασμός, ο οποίος επέτρεψε στους μεσολαβητές να συμμετάσχουν στην έναρξη και στο κλείσιμο των συνομιλιών.

 Ο Οτσαλάν πρέπει να αναγνωριστεί ως άμεσος συνομιλητής

Κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Καντίλ στις 4 Δεκεμβρίου 2008, συζήτησαν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Το PKK δήλωσε ότι θα διατηρήσει την κατάπαυση του πυρός, ενώ το τουρκικό κράτος απαίτησε τον τερματισμό των επιχειρήσεων του PKK και την απόσυρση πέρα ​​από τα σύνορα. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, το PKK τόνιζε επανειλημμένα ότι ο Οτσαλάν πρέπει να αναγνωριστεί ως άμεσος συνομιλητής. 

Τον Ιανουάριο του 2009, οργανώθηκε μια νέα συνάντηση στις Βρυξέλλες από διαμεσολαβητικό ίδρυμα. Η κουρδική πλευρά παρουσίασε λεπτομερέστερα το αίτημά της για δημοκρατική αυτονομία, ενώ η τουρκική πλευρά επέμενε στο PKK να ξεκινήσει μια διαδικασία αφοπλισμού. Ωστόσο, δεν επετεύχθη συμφωνία για το πώς θα εφαρμοστεί η διαδικασία.

Στις συνομιλίες συμμετείχε ο Χακάν Φιντάν

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2009, οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν, με πίεση στο PKK να διατηρήσει την κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, το PKK ξεκαθάρισε ότι δεν θα προβεί σε μονομερή βήματα και τόνισε ότι το τουρκικό κράτος πρέπει να παράσχει συνταγματικές εγγυήσεις για τα πολιτικά δικαιώματα των Κούρδων. 

Το 2010, ο Hakan Fidan συμμετείχε στις συνομιλίες εκ μέρους του MIT, σηματοδοτώντας την αύξηση της δέσμευσης του κράτους στη διαδικασία. Κατά την περίοδο αυτή, έγιναν προτάσεις για περαιτέρω θεσμοθέτηση των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία εμπόδισαν την πρόοδο της διαδικασίας του Όσλο. Καθώς το τουρκικό κράτος απέτυχε να λάβει συγκεκριμένα βήματα και ενέτεινε τα αιτήματά του, το PKK προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να αναστείλει τη διαδικασία εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά του.

Το τουρκικό κράτος δεν έκανε κανένα βήμα

Το PKK απαίτησε την άρση της απομόνωσης του Οτσαλάν και την επισημοποίηση της διαδικασίας, ενώ η τουρκική πλευρά συνέχισε να επιβάλλει όρους αφοπλισμού. Στα μέσα του 2011, καθώς το τουρκικό κράτος κλιμάκωσε τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις, οι διαπραγματεύσεις τέθηκαν σε αδιέξοδο . 

Στις τελικές συναντήσεις, η κουρδική πλευρά επέμεινε ότι οι νομικές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία ήταν απαραίτητες για την επιτυχία της διαπραγματευτικής διαδικασίας, αλλά ακόμη και αυτές οι απαιτήσεις αγνοήθηκαν. Οι τελευταίες συναντήσεις του Όσλο σημαδεύτηκαν από έντονες συζητήσεις. Καθώς δεν επιτεύχθηκε κοινό έδαφος, οι συνομιλίες ουσιαστικά έληξαν. Μετά την τελική συνάντηση, η κουρδική πλευρά θεώρησε το τουρκικό κράτος υπεύθυνο για την αποτυχία της διαδικασίας.

Το κράτος δεν έδωσε διαβεβαιώσεις

Οι συνομιλίες του Όσλο έγιναν η πρώτη ολοκληρωμένη διαδικασία άμεσης διαπραγμάτευσης μεταξύ του τουρκικού κράτους και του PKK, σηματοδοτώντας μια σημαντική στιγμή στην ιστορία. Ωστόσο, λόγω της αναξιόπιστης προσέγγισης του κράτους και της μεταβαλλόμενης πολιτικής δυναμικής, δεν επιτεύχθηκε μόνιμη συμφωνία. Αν και κάποια θετικά μηνύματα μεταφέρθηκαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, τελικά δεν κατάφεραν να αλλάξουν το αποτέλεσμα.

Οι συγκρούσεις κλιμακώθηκαν ξανά το 2012

Μετά το τέλος της διαδικασίας του Όσλο, οι συγκρούσεις εντάθηκαν για άλλη μια φορά το 2012. Σε μεταγενέστερες αναλύσεις, αρκετοί βασικοί παράγοντες εντοπίστηκαν ως οι κύριοι λόγοι για την αποτυχία των συνομιλιών: η επιμονή του τουρκικού κράτους στον μονομερή αφοπλισμό, η άρνησή του να άρει την απομόνωση του Οτσαλάν και την απουσία νομικών ή συνταγματικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, η εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου άνοιξε το δρόμο για τη διαδικασία επίλυσης που έλαβε χώρα μεταξύ 2013 και 2015 στο νησί İmralı.