Γράφει ο Haluk Özdalga

Σύμφωνα με αναφορές των φιλοκυβερνητικών μέσων ενημέρωσης, η γραφειοκρατία στην Άγκυρα διεξάγει πυρετώδες έργο που υποστηρίζεται από πληροφορίες, έγγραφα και εικόνες για την ενημέρωση που θα γίνει στον Αμερικανό πρόεδρο κατά την συνάντηση του Ταγίπ Ερντογάν με τον Τζο Μπάιντεν.

Ωστόσο, αυτό που θα συμβεί στη σύνοδο κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 14 Ιουνίου είναι σε μεγάλο βαθμό από τώρα σαφές και η πιθανότητα έκπληξης είναι πολύ μικρή.

Η σύνοδος κορυφής δεν θα είναι η αρχή ή το τέλος της Τουρκίας, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι κύκλοι. Η προσδοκία ότι «οι πόρτες μιας νέας εποχής θα ανοίξουν στις σχέσεις με την Αμερική», την οποία η κυβέρνηση του ΑΚΡ ελπίζει με μεγάλο ενθουσιασμό, δεν φαίνεται ρεαλιστική.

Αυτά δεν σημαίνουν ότι θα είναι χωρίς σημασία η συνάντηση μεταξύ των δύο προέδρων. Ωστόσο, η σημασία της συνάντησης κορυφής έγκειται στο γεγονός ότι ανεξάρτητα από το αν θα επιτευχθούν ή όχι κάποιες συμφωνίες, το AKP, που είναι σταθερά στριμωγμένο στη γωνία στο θέμα της εξωτερικής πολιτικής, αναζητεί εναγωνίως μια “επιτυχία”.

Δυστυχώς, οι περισσότεροι από αυτούς που σχολιάζουν την επικείμενη συνάντηση κορυφής δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν το γεγονός ότι η Τουρκία είναι σε κατάσταση αδυναμίας. Το πρόσωπο που έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης είναι ο Πρόεδρος Ερντογάν. Οι λέξεις που χρησιμοποίησε για να μιλήσει για τη συνάντηση με τον Μπάιντεν πριν από λίγες ημέρες έχουν ως εξής:

“Όσοι στριμώχνουν την Τουρκική Δημοκρατία με αυτόν τον τρόπο, να ξέρουν ότι χάνουν έναν σημαντικό φίλο.”

Ο ανεπαρκής διάλογος μεταξύ των προέδρων των δύο χωρών τους σχεδόν πέντε μήνες από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μπάιντεν είναι, φυσικά, ένα σημαντικό σημάδι για το αδιέξοδο. Αλλά πιο σημαντική, και συχνά παραβλέπεται, είναι η προσέγγιση που έχουν ακολουθήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες στις διάφορες συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών τους τελευταίους μήνες.

Οι κορυφαίοι εκπρόσωποι του AKP έστειλαν επανειλημμένα μηνύματα στην Ουάσινγκτον και τόνισαν ότι θέλουν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν μια πολιτική σύμφωνα με τις ΗΠΑ / ΝΑΤΟ, και ότι μπορούν ακόμη και να συμβάλουν στη νέα πολιτική περιορισμού που ακολουθείται έναντι της Ρωσίας. Η μόνη τους επιθυμία ήταν να επιλύσουν τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών συζητώντας τα σε ένα γενικό διαπραγματευτικό πλαίσιο.

Οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον είχαν διάφορες συνομιλίες με την Άγκυρα – αλλά ποτέ δεν συμφώνησαν να διαπραγματευτούν με την Τουρκία. Αντίθετα, διαβίβασαν τα αιτήματά τους στην κυβέρνηση του AKP. Το AKP προσπάθησε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον διαπραγμάτευσης, αλλά δεν έλαβε καν απάντηση για τα περισσότερα από τα θέματα που έθεσε προς διαπραγμάτευση.

Το πιο ζωντανό παράδειγμα ήταν η δήλωση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Χούλουσι Ακάρ ότι το μοντέλο Κρήτης για τους S-400 θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

Προφανώς, ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα διαπραγματευτικό έδαφος που να καλύπτει και άλλα θέματα. Αλλά μετά από λίγο, ο εκπρόσωπος της Προεδρίας İbrahim Kalın είπε αυτή τη φορά, «Η φόρμουλα της Κρήτης δεν περιλαμβάνεται στην ημερήσια διάταξη της συνάντησης».

Φυσικά, ο υπουργός Akar δεν εξέφρασε τις προσωπικές του σκέψεις για ένα σημαντικό θέμα όπως οι S-400. Το μοντέλο Κρήτης ήταν μια αναζήτηση για μια λύση που συζητήθηκε και συμφωνήθηκε στην κορυφή της τουρκικής εξουσίας. Αλλά όταν η Ουάσινγκτον δεν έδειξε ενδιαφέρον, έπρεπε να κάνουν ένα βήμα πίσω με τη δήλωση του Kalın.

Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Wendy Sherman επισκέφθηκε πρόσφατα την Άγκυρα για την προετοιμασία της συνάντησης Μπάιντεν-Ερντογάν. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, είδαμε ένα σπάνιο παράδειγμα για το πώς η Ουάσιγκτον έδωσε τελεσίγραφα στην κυβέρνηση του ΑΚΡ αντί να συζητήσει για διαπραγμάτευση και διαβούλευση για διάφορα θέματα.

Ο Σέρμαν έκανε δηλώσεις για το θέμα των S-400 που υπέκρυπταν και ενός είδους απειλή στα ΜΜΕ ως εξής: «Παρουσιάσαμε μια εναλλακτική λύση, ξέρουν ακριβώς τι να κάνουν… Η Τουρκία γνωρίζει την κατάσταση, γνωρίζει τα μέτρα που πρέπει να λάβει».

Ο Σέρμαν επίσης δεν  φρόντισε καν να κρυφτεί πίσω από μια φαινομενική διπλωματική ευγένεια: «Αυτό θα είναι απόφαση της Τουρκίας…»

Αλλά δεν ξέχασε να τονίσει ότι “η Τουρκία δεν πρέπει να ενεργοποιήσει τους S-400, ούτε να αγοράσει τη δεύτερη παρτίδα S-400 ή άλλα ρωσικά όπλα.” Η αξιοσημείωτη πτυχή του θέματος είναι ότι αυτές τις ενοχλητικές προειδοποιήσεις, τις οποίες η Ουάσιγκτον φρόντισε να δημοσιοποιήσει και να φθάσουν στο τουρκικό κοινό, τις “κατάπιε” η κυβέρνηση του AKP και δεν διατυπώθηκαν αντιρρήσεις.

Σε αντάλλαγμα για αυτά τα αιτήματα που υποβλήθηκαν από τις ΗΠΑ στην Άγκυρα, η κυβέρνηση του AKP δεν κατάφερε να ζητήσει κάποια ανταλλάγματα μέσω διαπραγματεύσεων, όπως για παράδειγμα το θέμα της Συρίας. Η Ουάσιγκτον έδειξε και στα λόγια αλλά και με έργα θα συνεχίσει να εφαρμόζει τις πολιτικές που έχει αποφασίσει και ότι δεν θα λάβει υπόψη τις απόψεις της Άγκυρας. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να αξιολογήσουμε τις επισκέψεις Αμερικανών πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων στη Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη.

Ποια ήταν η προτεινόμενη λύση της Sherman για τους S-400; Σύμφωνα με δημοσιογράφο που είναι κοντά στην κυβέρνηση του ΑΚΡ, η πρόταση λύσης της Ουάσινγκτον είναι η εξής: “Η Τουρκία θα δεσμευτεί να μην ενεργοποιήσει τους S-400. Η δέσμευση θα γίνει γραπτώς. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, οι Αμερικανοί ειδικοί θα ελέγξουν οι ίδιοι ότι οι S-400 δεν είναι ενεργοποιημένοι. Και ο τρόπος ελέγχου θα συμπεριληφθεί επίσης στη γραπτή δέσμευση.”

Λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας του Μπάιντεν, γράψαμε γιατί δεν θα διαπραγματευόταν με την Άγκυρα. Η πρόβλεψή μας σε αυτές τις σελίδες πριν από 14 μήνες, πριν ακόμη διοριστεί ο Μπάιντεν, είχε ως εξής:

«Δεν αρκεί να πούμε ότι θα διατηρήσουμε τους S-400 σε αποθήκευση…

Οι S-400 θα είναι στην αποθήκη, έτοιμοι να λειτουργήσουν στα χέρια μιας κυβέρνησης που δεν είναι σίγουρη τι θα κάνει αύριο …

Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα θέλουν το κλειδί αυτής της αποθήκης!

Πώς θα θελήσουν το κλειδί; Θα στέλνει περιοδικά ομάδα ελέγχου ή θα επιβάλλει γραπτές κυρώσεις ή θα ζητά να τους μετακινήσει κάπου αλλού; Θα δούμε. Ωστόσο, ό,τι κι αν κάνουν οι ΗΠΑ, θα το κάνουν με την υπογραφή του AKP.

Η πολιτική πορεία του AKP, η οποία ξεκίνησε με τη ρητορική ότι είμαστε ανεξάρτητη χώρα, πιθανότατα θα τελειώσει όταν αφήσει μια αποθήκη όπλων στην τουρκική επικράτεια ή τη μοίρα των S-400 στη βούληση των Ηνωμένων Πολιτειών. “

Η κυβέρνηση του AKP δεν έχει φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο, αλλά τα πράγματα έχουν προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση!

Ας συνοψίσουμε τώρα τα πιθανά αποτελέσματα της συνόδου κορυφής.

Το ζήτημα των S-400 θα είναι μια «παρένθεση». Έτσι θα παγώσει, δεν θα υπάρξει πρόοδος. Το σύστημα, το οποίο πληρώθηκε με 2,5 δισεκατομμύρια, δεν θα χρησιμοποιηθεί, θα περιμένει στην αποθήκη. Κατά συνέπεια, τα αεροσκάφη F-35, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της Τουρκίας, θα είναι κι αυτά επίσης στην αίθουσα αναμονής.

Η κυβέρνηση του AKP θέλησε να “αγοράσει και τα δύο S-400 και F-35”. Τώρα δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ούτε τους S-400 ούτε τα F-35.

Στη συνάντηση κορυφής, το ζήτημα της Συρίας πιθανώς θα τεθεί και αυτό σε παρένθεση. Η συμφωνία στο θέμα αυτό είναι απίθανη. Αμερικανοί διοικητές και διπλωμάτες συνεχίζουν τις εντατικές επισκέψεις τους στα ανατολικά του Ευφράτη, τις συναντήσεις τους με τα στελέχη του YPG και συνεχίζεται απρόσκοπτα η υποστήριξή τους από τις ΗΠΑ. Ομοίως, οι ανώτεροι εκπρόσωποι του AKP δεν έχουν αντιδράσει σοβαρά σε αυτό το ζήτημα πρόσφατα. Όπως αναφέρεται στα μέσα ενημέρωσης, η Ουάσινγκτον κατέστησε σαφές στην Άγκυρα ότι δεν θέλει νέες στρατιωτικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας στη Συρία.

Συνοπτικά, η Άγκυρα δεν έχει πολλά περιθώρια ελιγμών για να απαιτήσει διαπραγματεύσεις και ανταλλάγματα στο θέμα της Συρίας.

Αν παγώσουν και μπουν σε παρένθεση τα ζητήματα των S-400, των F-35, και της Συρίας, αυτό θα είναι μια εξέλιξη μη συμβατή με τα συμφέροντα της Τουρκίας. Ο χρόνος δουλεύει εναντίον της Τουρκίας. Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους δεν έχουν να χάσουν τίποτα αν παγώσουν αυτά τα ζητήματα. Θα συνεχίζουν να εφαρμόζουν τη δική τους πολιτική και να ασκούν πίεση στην Άγκυρα με τα παγωμένα ζητήματα.

Η υπόθεση Halk Bank μπορεί να μην είναι καν στην ημερήσια διάταξη της συνάντησης κορυφής. Κι αυτό γιατί η κυβέρνηση του AKP δεν περιμένει πλέον μια αλλαγή στη στάση της κυβέρνησης Μπάιντεν, η οποία αφήνει το θέμα της Halk Bank να ακολουθήσει τον δικαστικό του δρόμο.

Ίσως οι πιο ενδιαφέρουσες διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να περιστραφούν γύρω από την προστασία του αεροδρομίου Καμπούλ της πρωτεύουσας του Αφγανιστάν από την Τουρκία. Αυτή είναι η τελευταία πρόταση του AKP προς τις ΗΠΑ, μέσω του οποίου προσδοκά να βελτιώσει τις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά αυτό είναι ένα δευτερεύον θέμα για τα συμφέροντα της Τουρκίας.

Η συνάντηση κορυφής Μπάιντεν-Ερντογάν θα δείξει ότι το AKP έχει στριμωχτεί στη γωνία στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής. Όμως αυτό το στρίμωγμα δεν αφορά μόνο τις σχέσεις με τις ΗΠΑ,  αλλά σχεδόν όλα τα μέτωπα, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.

Επιπλέον, τώρα για πρώτη φορά, έχουμε τις ΗΠΑ και την ΕΕ να ενεργούν από κοινού. Η ΕΕ έδωσε πρόσφατα δική της ειδοποίηση στην κυβέρνηση του ΑΚΡ: «Σταματήστε τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο» και «σταματήστε να ενεργείτε κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, διαφορετικά θα επιβάλουμε κυρώσεις». Το AKP συμμορφώθηκε με αυτή τη δήλωση και σταμάτησε τις ερευνητικές δραστηριότητες στις επίμαχες περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Και δεν πήρε σχεδόν τίποτα ως αντάλλαγμα σ’ αυτήν την υποχώρηση που έκανε.

Κατά τη διάρκεια του τελευταίου πολέμου στη Γάζα, εκτός από τις σκληρές δηλώσεις που έκανε για το εσωτερικό ακροατήριο, η κυβέρνηση του AKP δεν μπόρεσε να δείξει κάποια σημαντική αποτελεσματικότητα. Η Αίγυπτος ηγήθηκε της διαδικασίας διπλωματίας και κατάπαυσης του πυρός. Δεν έμεινε έδαφος για την Τουρκία να είναι αποτελεσματική στο παλαιστινιακό ζήτημα, το οποίο διέρχεται μια κρίσιμη περίοδο.

Στην προσπάθεια αποκατάστασης των κατεστραμμένων σχέσεων με την Αίγυπτο, η κυβέρνηση του AKP είναι το κόμμα στο οποίο επιβάλλονται όροι από την κυβέρνηση Σίσι: Σταματήστε να υποστηρίζετε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, λάβετε υπόψη τα προβλήματα ασφάλειας της Αιγύπτου στη Λιβύη. Η κυβέρνηση του ΑΚΡ έχει στριμωχτεί απέναντι στην Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία που ενεργούν μαζί. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αρκετή ανταπόκριση από το Κάιρο και το Ριάντ στα θερμά μηνύματα που ακούγονται συχνά από την Άγκυρα το δείχνει ξεκάθαρα.

* * *

Ο δικτάτορας της Λευκορωσίας Αλέξανδρος Λουκασένκο προσγείωσε πρόσφατα βίαια ένα αεροπλάνο που περνούσε από τον εναέριο χώρο του για να συλλάβει έναν από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, διακινδυνεύοντας τη ζωή των επιβατών. Κατά τη συζήτηση της αντίδρασης του ΝΑΤΟ σε αυτήν την αεροπειρατεία, η Άγκυρα επέδειξε στάση που υποστήριζε τον Λουκασένκο.

Η κυβέρνηση του AKP είναι περισσότερο υπέρ του Λουκασένκο παρά με τον αγώνα ελευθερίας του λαού της Λευκορωσίας. Αυτό το σοβαρό λάθος μας θυμίζει τη στάση της Τουρκίας που κάποτε υποστήριζε την ιμπεριαλιστική Γαλλία αντί του αλγερινού λαού που διεξήγαγε παρόμοιο αγώνα. Η Τουρκία πλήρωσε το τίμημα αυτού του λάθους για δεκαετίες. Τώρα, μια παρόμοια τιμή θα καταβληθεί όταν ο λαός της Λευκορωσίας ελευθερωθεί αργά ή γρήγορα.

Ο Μπάιντεν εξήγησε ότι ο κύριος σκοπός του μεγάλου σε διάρκεια ταξιδιού του στην Ευρώπη είναι να «ενώσει τις δημοκρατίες». Είναι βέβαιο ότι θα κάνει αναφορές στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου στην Τουρκία στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Η στάση του AKP υπέρ του δικτάτορα Λουκασένκο πιθανότατα θα επιβαρύνει την κατάσταση για την Τουρκία.

Σύμφωνα με τον υπουργό Άμυνας Ακάρ, «το ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχει η Τουρκία, είναι πιο ουσιαστικό και ισχυρότερο και θα προχωρήσει με πιο σίγουρα βήματα στο μέλλον». Αληθές αλλά ατελές. Αυτή η διάταξη ισχύει μόνο εφόσον η Τουρκία είναι ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου.

Η κυβέρνηση του AKP βρίσκεται σε μια δύσκολη κατάσταση στο εσωτερικό. Η οικονομία βρίσκεται στα κάτω της, η ανεργία βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Ταλανίζεται από βαριά σκάνδαλα διαφθοράς. Υπάρχει μια σοβαρή πτώση των ψήφων του και δείχνει ότι είναι σε θέση να κάνει ό,τι χρειάζεται για να μην χάσει την εξουσία στις εκλογές που θα γίνουν σε δύο χρόνια.

Η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει λίγα περιθώρια να κινηθεί στις εξωτερικές σχέσεις. Ελπίζω τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας υπό μια τόσο αποδυναμωμένη κυβέρνηση να μην υποστούν μόνιμες βλάβες, ειδικά στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης

Πηγή: halukozdalga.com